De 01 in de Marine Binnenhaven met de Ankerparkbrug op de achtergrond.
(Collectie Cees Rondèl)
De 01 op zee.
'De bemanning van het bootje heeft
geen orders, geen voorschriften, geen
wallaadinrichting voor de batterij,
geen gedestilleerd water, geen zwa
velzuur, benzine mag niet op de werf
worden opgeslagen, er is geen sym
pathie en geen belangstelling. Mis
schien juist daardoor is deze groep
van pioniers vast besloten om het
bestaansrecht van de onderzeeboot
te bewijzen, om de marine te tonen
welk een geducht wapen het is.
'De eerste maal onderwater gaan als
oorlogsschip dient eind januari
1907 te geschieden in het bassin van
de Rijkswerf, onder de mastbok
opdat, zou er iets mis gaan, de boot
direct kan worden opgehesen.' On
der druk van de Kamer die zo zeer
voor ongevallen bevreesd is, zendt
de minister van Marine Cohen Stu-
art op de dag van de proefneming
nog een telegram met de waarschu
wing 'Weest in vredesnaam voor
zichtig'.
Leeflang: 'Dit is niet zo verwonder
lijk. Vooral in Frankrijk en Enge
land waren reeds talrijke, soms ern
stige ongevallen met onderzeeboten
voorgevallen. Beide landen hadden
reeds een boot verloren met respec
tievelijk negen en veertien doden,
en regelmatig werden nieuwe onge
lukken gemeld, vaak met dodelijk
afloop.'
Ontberingen
De bemanning van de 01 was door
de heren Hay en Koster grondig
opgeleid. Alles verloopt uitstekend
zodat spoedig daarna oefeningen op
zee kunnen beginnen. Nog in de
zelfde maand januari komt de peri
scoop echter in aanraking met een
ijsschots. 'Daardoor stond de peri
scoop zo krom als een hoepel', aldus
commandant Schorer. Het varen
moet voorlopig worden stopgezet.
Geheel rouwig is de bemanning
daar niet om, want het varen met de
01 in wintertijd is niet van ontbe
ringen ontbloot. Leeflang: 'Zodra er
maar enige deining staat spoelt het
water over dek en toren heen en is
het vastgrijpen wat je kunt om er
niet af te spoelen. De navigatie
wordt dan vanuit de toren geleid,
waarbij de officier van wacht, tu
rende door de kleine glaasjes, een
slecht uitzicht heeft. Het bootje
maakt daarbij allerlei vreemde, on
verwachte bewegingen, die de be
manning vaak langdurig zeeziek
doen zijn. Doch het is zeewaardig,
beter dan men had durven hopen
en onder water is hij bijzonder goed
bestuurbaar.'
De periscoop wordt na de botsing
met de ijsschots min of meer recht -
gebogen. 'Echt recht is hij nooit
meer geworden', constateerde Scho
rer.
De Kamer besloot in 1908 geld be
schikbaar te stellen voor een tweede
onderzeeboot. Er volgden al gauw
meer bestellingen, ook voor Neder-
lands-Indië. Deze boten werden
voorzien van een Duitse dieselmo
tor. Over de viercylinder benzine
motor in de 01 was men minder
tevreden.
10
De Eerste Nederl. Onderzee boot
l
