'Om het oude Geloof'door Levy Grünwald
Jan T. Bremer
'De groote belangstelling, die 'om
het oude Geloof' van onzen mede
werker Levy Grunwald als feuilleton
in het Nieuw Israëlitisch Weekblad
heeft ondervonden, heeft H.H. Uit
gevers doen besluiten, het werk in
boekvorm uit te geven. Naar onze
meening verdient de pennevrucht
van den schrijver dit ten volle. Onze
Nederlandsche literatuur is arm
aan Joodsch-bellettrische werken,
die het traditioneele Jodendom
geen afbreuk doen. Grunwald biedt
het lezend publiek een roman aan,
waarin de spannende intrige niet
ontbreekt en die tevens Joodsch-
opbouwend werkt.'
Dit citaat is het eerste deel van het
door de hoofdredacteur van het
N.I.W. geschreven voorwoord uit
het in april 1929 uitgegeven boek
'Om het oude Geloof'. Het is opval
lend dat op de kaft van het boek
- met een door Levy's plaatsgenoot
Leo Pinkhof getekende vrouwenfi
guur - sprake is van Grünwald mét
umlaut en in het voorwoord van
Grunwald zónder puntjes op de u.
In een artikel over Levy Grunwald
in 'Levend Verleden' (dec. 1999)
betoogt de auteur J.K. Schendelaar
dat het volgens de familie Grunwald
moet zijn. Hij wijst er overigens
wel op dat 'de kaft van een van zijn
boekjes de naam Grünwald draagt'.
Bij onderzoek naar de herkomst van
de familie bleek de naam Grunwald
in Rusland (en delen van het hui
dige Polen welke ooit tot Rusland
behoorden zoiets als Jansen in ons
land te zijn.
Grootvader David Grunwald
(1787-1867) had zich als (textiel)
koopman en Joods godsdienstle
raar in Den Helder gevestigd. De
vader van Levy, Isak (1831-1900),
was textielhandelaar. Levy (1885-
Het ontwerp van de omslag van het boek
is van de hand van de joodse kunstenaar
Leo Pinkhof (1898-1943). Het boek werd
gedrukt bij Joachmsthal's Stoomdrukkerij
te Amsterdam.
1961) dreef met een zuster en een
broer de manufacturen zaak 'De
Zon' in de Keizerstraat maar was
daarnaast met hart en ziel journa
list. Hij is vooral bekend geworden
als schrijver van vele door druk
kerij Egner uitgegeven boekjes over
strandingen en reddingen op onze
kust. Boekjes waarvan (een deel
van) de opbrengst ten goede kwam
aan behoeftige oude zeeredders.
Hij had grote bewondering voor de
Helderse 'Blauwe zeeridders' vooral
voor Dorus Rijkers met wie hij zelfs
- om publicitaire redenen - ooit een
reis maakte naar het graf van de on
bekende soldaat in Parijs. Maar dat
Levy Grunwald niet alleen schreef
over 'redders aan de riemen' blijkt
ondermeer uit het in de bibliotheek
van de Helderse Historische Ver
eniging aanwezige boekje 'Om het
oude Geloof'.
Het boek is duidelijk geschreven
voor lezers van een 'overal in Ne
derland gelezen' Joodsche Week
blad'. Ondanks een lijst met woord
verklaringen achterin het boek, is
het verhaal voor niet-ingewijden in
de Joodse cultuur niet altijd even
simpel te volgen. Toch heb ik het
boek geboeid gelezen. Misschien in
de eerste plaats, omdat volgens een
zegsman het verhaal berust op waar
gebeurde voorvallen in Nieuwe
Diep kort na de Eerste Wereldoor
log. In de tweede plaats vanwege de
beschrijving van de grote 'afstand'
tussen de elite en het gewone volk
in die jaren en de enorme 'kloof
tussen Joden en Christenen.
Mirjam en Arthur
Maar nu eerst het verhaal. Het
draait allemaal om twee geliefden,
allebei Joods, dat wel. Maar de een
is rijk, de ander arm, straatarm.
Gelukkig is Mirjam arm en Arthur
rijk, want een rijk meisje en een
arme jongen, dat was helemaal geen
doen. De dertienjarige Mirjam is
wees. Ze heeft alleen haar grootva
der, de oude oppasser van de sjoel
(koster van de synagoge). Om z'n
toelage van een rijksdaalder per
week wat een te vullen probeert de
oude man een zestal stuivers per
dag bij te verdienen als voddenman.
De dertienjarige Arthur is het enige
kind van de parnes (voorzitter) van
de kille (Joodse gemeente), een rijke
ansjovishandelaar in Duinhuizen
(Huisduinen/Den Helder). De jon
gen is voorbestemd om rabbijn te
worden, maar wil zelf liever medi
cijnen studeren.
De mooie Mirjam mag - uit me
delijden - elke vrijdag in het huis
van de voorzitter van de synagoge
meehelpen in het grote, rijke huis
van Arthurs ouders aan de voor-
82
