Vermiste O13: veel Helderse slachtoffers
Matroos Nagelhout: Ik denk dat jullie mij niet weer zullen zien
Wout Smit
De overlijdensregisters van Den
Helder weerspiegelen de drama's
die zich tijdens de oorlog hebben
afgespeeld. Zelfs ver na de bevrij
ding werden nog honderden na
men ingeschreven van vermisten.
Elke naam staat voor jarenlang
verdriet en onzekerheid bij talrijke
nabestaanden. Onder de vermis
ten die in 1947, 1948 en 1949 in de
overlijdensregisters werden bijge
schreven, waren ook opvarenden
van Hr.Ms. O13. Dit was de eerste
van de zes Nederlandse onderzee
boten die het slachtoffer werd van
de Tweede Wereldoorlog en het
langste - 72 jaar - onvindbaar bleef.
De O13 was vanuit het Schotse
Dundee op patrouille gestuurd naar
de ingang van het Skagerrak, maar
keerde nooit terug. 'Aangenomen
moet worden dat Hr.Ms. 'O13' ten
onder is gegaan', zo staat vermeld in
het oorlogsdagboek van de mari
nestaf. 'Deze boot is op 12 juni uit
gezonden voor de eerste kruistocht
in de Noordzee en moest op 19 juni
de post verlaten om terug te keren
naar Dundee, waar zij 21 juni werd
verwacht. Er is niets meer van ver
nomen...'
Aan boord van de verdwenen on
derzeeboot waren 34 opvarenden,
onder wie drie Britten. Het me
rendeel van hen woonde in Den
Helder, was getrouwd en/of had
kinderen Sommigen waren hier
geboren, hadden hier de liefde van
hun leven gevonden of waren door
de geboorte van hun kinderen met
Den Helder verbonden geraakt.
Hr.Ms. O13, gebouwd in 1928, lag
sinds 29 augustus 1939 in de thuis
haven voor groot onderhoud. In
april 1940 was ze weer vaarklaar.
Wegens de oorlogsdreiging besloot
de chef van de marinestaf, vice-
admiraal J.Th. Fürstner, op 9 mei
1940 de marine in de hoogste staat
van paraatheid te brengen. Toen
er 's avonds berichten uit Berlijn
Lo Laan wilde na het ongeluk met
de O11 zijn contract met de marine
verbreken. (Fotocollectie Louis Smit.)
kwamen dat een Duitse invasie op
handen was, stuurde de comman
dant van de marine te Willemsoord,
schout-bij-nacht H. Jolles, de O13
naar open zee.
Op enkele kilometers buiten de
kust van Egmond was de O13 de
volgende ochtend getuige van de
inval van de Duitsers. Door de
periscoop zag commandant E.H.
Vorster luchtgevechten boven het
vliegveld van Bergen. De O13 kreeg
opdracht naar Londen uit te wijken.
Onder escorte van de mijnenveger
Hr.Ms. Jan van Gelder voer ze naar
Engeland.
Vanaf 29 mei maakte de O13 vanuit
Portsmouth haar eerste oorlogs
patrouille in het Engelse Kanaal.
Zij moest helpen de schepen te be
schermen die bezig waren het Britse
expeditieleger uit Duinkerken naar
Bordeaux te evacueren. Vlak onder
de Franse kust ontmoette de O13 de
U9. Dit was het eerste contact van
een Nederlandse onderzeeboot met
een Duitse. Tot een vuurgevecht
Hr.Ms. O13, sinds 19 juni 1940 met 34 man aan boord vermist op de Noordzee.
(Archiefdienst OZD.)
36
