Francois Haverschmidt (1835-1894)
als Piet Paaltjens door Johan Michael
Schmidt Crans. Dominee Haverschmidt
hield op eerste Kerstdag 1862 (150 jaar
geleden) zijn intreerede in de Nieuwe
Kerk te Den Helder.
enige wat HaverSchmidt hierover
zegt is:
'Het was de dag voor Sinterklaas
avond. Het koekplakken was afgelo
pen, de winkels der banketbakkers
en speelgoedverkopers waren feeste
lijk versierd en in de achterbuurten
zag men hier en daar
een reusachtige dag
broer (speculaaspop)
met zijn vergulde neus
tegen een ruit staan
leunen, wachtend op
het plechtige ogenblik,
waarop hij zou worden
verloot.'
Blijkbaar was dat 't
enige wat erop zat
voor de armen: voor
een heel klein bedrag
een lootje kopen en
dan maar hopen. En
hij vervolgt:
'Het was erg koud en
de arme kinders, die,
met de handen in de
zak, bij de koekbak
kers door de ramen
gluurden, moesten
stampen met de voe
ten om ze warm te houden.'
En dan begint hij zijn verhaal met
de mededeling dat 'een jong me
vrouwtje in mantel en bont' de
straat op stapte om iets voor haar
enige zoontje te kopen
Zijn eigenlijke verhaal is een kos
telijke (pedagogische) les voor alle
moeders' maar meer ook niet. Al
leen in de inleiding stipt hij aan dat
'aan bijna geen enkele kerkheilige
zoveel eer bewezen werd als aan
de nagedachtenis van 'Heer Klaas',
die niet alleen de schutspatroon
der zeevarenden, maar vooral ook
als de vriend van de kinderen werd
beschouwd Hoe er op zijn naam
dag, van de invoering des christen
dagen af in ons vaderland vrolijk
feest werd gevierd, waartoe niet
weinig meewerkte dat men allerlei
bijgeloofaeden uit de oude Heiden
se Wodansdienst op Sint Heer Klaas
of Sinterklaas overbracht. Hoe de
hervorming (Reformatie) aan deze
feestelijkheden evenmin een einde
heeft kunnen maken en hoe al-
zoo nog altoos op den avond van 5
december door de jeugd een klomp
of schoen of kous of mand onder de
schoorsteen geplaatst wordt, in de
hoop dat de goedheilig man er zijn
gaven in zal neerleggen.' 7)
Klomp of schoen: arm of rijk? Hoe
weinig ook, elk kind krijgt wel iets?
HaverSchmidt maakt er geen pro
bleem van. Van Zwarte Piet is nog
geen sprake. Die komt pas later. En
de mallotige discussie over diens
'knechting' en het 'racisme' tegen
die arme zwarte drommel - is van
nog weer een eeuw later. 8)
Literatuur:
1. A.J. van der Aa, Biografisch woor
denboek der Nederlanden, deel 12, 1e
stuk, 1869
2. P.H.A.M. Abels, Heiligenhaat en Hei-
ligenpraat.
Gereformeerde contrastrategieën bij
het tegengaan van katholieke heiligen
verering
In: Tijdschrift voor Nederlandse kerk
geschiedenis, jaargang no. 8, 2005, blz.
112-120
3. Dank aan mevr. Marijke Joustra van
het Regionaal Archief te Alkmaar
voor haar hulp bij het verzamelen der
gegevens.
4. A. Viruly, Jan P. Strijbis en D.L. Daal
der, De schoonheid van ons land,
Deel 1 van Texel tot Walcheren, Am
sterdam, 1936, blz. XLIV
5. Hildebrand (ps voor N. Beets) Came
ra Obscura, Haarlem, 1839, blz. 165
6. Jonathan (ps voor J.P. Hasebroek), Sint
Nicolaas
In: De Gids, december 1838, blz. 440
446
7. F. HaverSchmidt, Sinterklaasvertel
ling, 4 juli 1863
Uitgegeven door de Openbare Biblio
theek Den Helder in december 1995,
blz. 12
8. Jan de Bas, Een mijter zonder kruis,
Hilversum, 2003, blz. 119 e.v.
Ook nu heeft Sint Nicolaas nog steeds
belangstelling voor de kinderen. De Sint
op bezoek bij de Tuindorpschool in 2005.
55
