De dominee en Sint Nicolaas
Jan T. Bremer
'Van Nicolaus, den 6. December.
Dit is een kindere heylig(e), die
jaerlijks met verlangen verwagt
wordt, omdat hij onder gruwelijke
leugens, bedrog en verschrik-
kinge veel zoetigheyt mede brengt,
't welck men den kinderen wijs
maeckt, en van jonks op in plant,
dat Klaes al dat goet tot de deur of
schoorsteen inwerpt; of in de schoe
nen of koussen bij nacht steekt, daer
de ouders wel beter weten; maer de
kinderen gelooven dat die goederen
van Sinter Klaes komen, en alsoo
word de leugen, superstitie (bijge
loof) en afgoderije den kinderen in
de pap te eeten gegeven.'
Aldus Abraham Magyrus (1634
1702), predikant op Texel (De
Koog) in een boek waarin hij de
spot drijft met al die roomse heili
gen in de toen zo populaire alma
nakken. Hij was niet de eerste en
zeker ook niet de laatste die uithaal
de naar de 'schandelijcken abuysen
offie misbruycken der almanacken,
maar wel een der populairste. Zijn
boek werd zesmaal herdrukt, voor 't
laatst in 1805. 1)
Reformatie
De doorvoering der Reformatie
(kerkelijke hervorming) in de Ne
derlanden bracht met zich mee dat
allerlei 'rooms bijgeloof' verdwijnen
moest. Heel wat heiligenbeelden in
de kerken waren al vernield tijdens
de geruchtmakende 'beeldenstorm'
(1566), maar het uitbannen van al
die heilige dagen in het dagelijks
leven was nog heel wat anders. De
Staten van Holland vaardigden dan
wel in april 1573 een officieel ver
bod uit op de openbare uitoefening
van de rooms-katholieke religie
waarbij tevens alle kerken, kloosters
enzovoort genaast werden, het ver-
Sint Nicolaas, Nicolaas van Myra.
(Russische icoon.)
bieden van allerlei vieringen zoals
het populaire Sinterklaasfeest bleek
toch niet zo eenvoudig. Zo slaagde
in 1600 de gereformeerde kerken
raad van Delft erin het stadsbestuur
het opstellen van marktkramen ter
gelegenheid van de verkoop van al
lerlei Sinterklaasgeschenken te ver
bieden, maar enkele jaren later was
't toch weer mis en stonden er weer
allerlei kramen op het marktplein.
Interessant is dat behalve religieuze
argumenten - 'wangelooff, super
stitie ende affgoderije' - ook de
nadruk gelegd werd op geldverkwis-
ting aan onnutte zaken in deze dure
tijden. Niet alleen in Delft maar ook
in andere steden, waaronder Am
sterdam, werd telkens weer in de
Sinterklaastijd geklaagd over de ver
koop van allerlei 'paeps' snoepgoed:
brood, koek, suikerwaren 'hebbende
't facoen (vorm, model) van eenige
beelden ofte daer eenich beelt ofte
beelden an ofte op gebacken ofte
gestelt sijn.' 2)
Het zal duidelijk zijn: een geliefd
feest als dat van Sint Nicolaas liet
de bevolking zich niet ontnemen.
Wellicht óok doordat het Sinter
klaasfeest in de kern oeroud is en
teruggaat op de verering van de
Germaanse god Wodan die op zijn
(achtpotig) witte ros Schleipnir
door het luchtruim daverde!
Almanakken
Niet alleen Sint Nicolaas, ook an
dere heiligen bleven populair in
brede lagen van de bevolking en de
gedachtenis aan hen werd onder
meer levend gehouden in de talloze
almanakken. Want in deze alma
nakken - wij kennen eigenlijk alleen
nog maar de Enkhuizer almanak
- werden alle kerkelijke feestdagen
vermeld, inclusief de heiligendagen.
Niet omdat de makers ervan zo
katholiek waren, maar gewoon
omdat de heiligennamen al sedert
mensenheugenis gekoppeld waren
almanachs
HEYLIGEN,
'Almanachs-heyligen' door A. Magijrus.
(Foto: H. de Raad, Regionaal Archief
Alkmaar.
of
Hiftory der Opkomft, voortgang, en
viering van alle de Heyligendie door
gaans in den Almanack metroodc let-
rers geteekend en door de Rooms ge-
2inden met Gods-dienftige eer gediend
worden Verrijkt met raare Spreuken
en Hiftorien.
'joh-en Ernfh- verhandeld,
Abraham Magijrtts van Medenblik
Oudlie Leeraar oer Kerkè Chrifti op 'e
Eylantl Texelaan de Koog.
Tweede Editie, van eenige feuten verbetert.
t' AMSTERDAM,
By Jan ten ti O o R 7^
Bodverkoopcr over 't Oude Hecre
Logement. 1692.
52
