Boekbespreking
Rens Schendelaar stelt historie werf en wervianen te boek
Ruud Claessen
Niet praten maar doen. Bij histo
rici komt dat neer op schrijven.
Rens Schendelaar behoort tot die
productieve categorie. Zijn nieuw
ste boek heet 'Van Willemsoord
tot Marinebedrijf 1812-2012'. Het
verscheen begin juli.
Napoleon gaf in de vroege negen
tiende eeuw de stoot tot grootscha
lige scheepsreparaties aan de getij
dehaven het Nieuwe Diep. Beleid
dat onder koning Willem I werd uit
gevoerd met de aanleg en bouw van
het werfcomplex dat we vandaag
de dag kennen als Willemsoord.
Schendelaar doet de geschiedenis
van de werf haarfijn uit de doeken.
De eerste gebouwen, de zeer moei
zame aanleg van de droogdokken
in de drassige bodem en uiteraard
de werkzaamheden op de marine-
onderhoudswerf.
Willemsoord had het technische tij
mee, want in de negentiende ging
de scheepvaart over van hout op
ijzer en van zeil op stoom. Ook de
bewapening en het instrumenta
rium van de vloot maakten revolu
tionaire ontwikkelingen door. Daar
naast werd het onderhoud van 's
lands oorlogsbodems meer en meer
in Den Helder geconcentreerd.
Het waren deze factoren die Wil
lemsoord deden uitgroeien tot de
grootste rijkswerf van ons land, een
positie die het Marinebedrijf anno
2012 nog steeds inneemt.
Willekeur
Schendelaar besteedt gedetailleerd
aandacht aan vele technische ont
wikkelingen, echter zonder geweld
te doen aan de leesbaarheid van zijn
verhaal. Dit krijgt ook body door
de ruime aandacht voor de sociale
geschiedenis van Willemsoord: de
onderdanige positie van de werk
man, de dagloners, belabberde
arbeidomstandigheden, zeer lange
werktijden, onderbetaling en wille
keur. Wantoestanden die leidden tot
de intrede van vakbonden die vele
verbeteringen afdwongen.
Professioneel
Opvallend ook is dat Schendelaar
zijn verhaal constant spiegelt aan
rijksdefensiebeleid - bezuinigingen
zijn van alle tijden, zo toont het
boek aan. Tevens verknoopt de au
teur zijn relaas met lokaal Helderse
ontwikkelingen. Kortom, Schende-
laar plaatst zijn bevindingen in een
breed historisch perspectief, wat
zijn boek tot een professionele vak-
historische publicatie maakt.
Decreet 1812
Ook de grondigheid waarmee de
auteur te werk is gegaan, verdient
lof. Op de vraag wat hem het meest
frappeerde in zijn speurtocht naar
bruikbare bronnen wijst Schende-
laar op een kopie van het decreet
van 15 maart 1812 dat hij in handen
kreeg. "Dit unieke document was
door Napoleon opgesteld en be
schrijft de plannen voor de aanleg
van een Marinewerf in Den Helder.
Het ligt veilig opgeborgen in de
archieven van Parijs en was lastig
te traceren. Ik kreeg het document
met hulp van Ann Mordell, schrijf
ster en woonachtig te Parijs, die be
reid was het voor mij op te zoeken."
Fraai staaltje
Wat betreft de Nieuwe Haven, waar
het huidige Marinebedrijf is te vin
den, viel het Schendelaar op dat
het gebied eerst werd omdijkt en
vervolgens drooggemalen. Zo kon
den steigers en kades in 'het droge'
aangelegd worden. Daarna werd het
gebied weer onder water gezet en
ontstond de Nieuwe Haven. Schen-
Werkgelegenheid
Dan de bouw van Dok 6, het bouw
werk waarvan de contouren ver
buiten Den Helder nog te zien zijn.
Schendelaar: "Na de presentatie van
de bouwplannen ontstond er felle
tegenstand vanuit de grote particu
liere werven. Zij beweerden dat het
rijk goedkoper uit zou zijn als de
grote fregatten particulier onder
houden zouden worden. Gelukkig
voor de Helderse werkgelegenheid
werd het dok gebouwd."
Overigens beschrijft Schendelaar
niet alleen de geschiedenis van de
marinewerf. Ook de Bewapenings-
werkplaatsen en het elektronische
bedrijf Meob komen ruimschoots
aan bod.
Van Willemsoord tot Marinebedrijf
1812-2012 kost 27,50 en is ver
krijgbaar bij de Bruna's. Leden van
de HHV kunnen het boek bij Dick
Makelaar bestellen en betalen dan
20,-- ex. verzendkosten.
delaar: Een fraai staaltje van Ne
derlandse waterbouwkunde."
3
Rens Schendelaar
