stoomschaaf en een geschutgieterij
met draaibank voor het uitboren van
geschut. In 1870 werd een voor die
tijd zeer modern ijzeren drijvend dok
vanuit Nederland naar Onrust over
gebracht. Een tweede drijvende dok
volgde spoedig daarna. In 1886 werd
Onrust niettemin gesloten waarna de
dokken met de werfuitrusting naar
Soerabaja werden verplaatst.
Het marine-etablissement te Soerabaja
ten oosten van de monding van de ri
vier de Kali Mas werd in 1837gesticht.
Aanvankelijk bestond het uit niet veel
meer dan een lange modderige land
tong, zonder kielkade (en waar dan
ook met een kiellichter moest worden
gewerkt), die vanaf 1846 langzaam
maar zeker werd opgehoogd en van
installaties voorzien. Rond 1860 werd
een tweede, iets oostelijker gelegen,
locatie opgehoogd, waardoor een langs
drie zijden omsloten bassin ontstond,
waarvan de toegang op steeds gro
tere diepte werd uitgebaggerd. In de
daarna volgende jaren werd de werf
uitgerust voor onderhoud van stoom
schepen en -machines.
Bronnen
A. Abbenes, 'Opstellen betreffende de
Rijkswerf Willemsoord', 1960
M.A. van Alphen, 'Het paleis van Wil
lemsoord', 2001
Ph. M. Bosscher, 'Van 's lands werf tot
marine-etablissement', Marineblad
1965
Ph. M. Bosscher, 'Marinegebouwen' in
P. Nijhof (ed.) 'Monumenten van
bedrijf en techniek', 1979
Bruijn J.R., H.J. den Heijer,
H.Stapelkamp, 'Julius Constantijn
Rijk: zeeman en minister 1787-1854',
1991
D.K. Brown, 'Warrior to Dreadnought',
1997
J. G. Coad, 'Historic Architecture of the
Royal Navy', 1983
A. van Dijk, 'Voor Pampus', 1987
J.M. Dirkzwager, 'Dr. B.J. Tideman
1834-1883', 1970
J.M. Dirkzwager, 'De introductie van
pantserschepen in Nederland', Tijd
schrift voor zeegeschiedenis, 1985,
nr. 1
J.M. Dirkzwager, 'Scheepsbouw' in H.
Lintsen (ed), 'De geschiedenis van
de techniek in Nederland in de 19e
eeuw', deel 4,1994
D. Evans, 'Building the Steam Navy',
2004
R. Gardiner (ed.), 'Steam, steel shel-
lfire', 1992
P. Groenendijk, 'Rijkswerf Willems
oord', 2008
R.M. Habourdin P.C. Jansen, 'De phy
sique existentie dezes landes: Jan
Blanken 1755-1838', 1987
W. Hovgaard, 'Modern history of war
ships', 1920
J. Huisman (ed.), 'Symposiumboek Ma
rine Scheepsbouw 200 jaar', 1995
A.A. Lemmers, 'Het oog op Onrust',
Marineblad - juni 1999
A.A. Lemmers, 'Techniek op schaal',
1996
A.A. Lemmers, 'Van werf tot facilitair
complex', 2005
D. Lyon, 'The Ship - steam, steel and
torpedoes', 1980
Ph. Masson M. Battesti, 'La revolution
maritime du XIXe siècle', 1987
F.C. van Oosten, 'Schepen onder stoom',
1972
R.F. van Oosten, 'Het marine-etablisse
ment te Soerabaja', Blauwe Wimpel
- oktober 1997
G.J.A. Raven (ed.), 'De kroon op het
anker', 1988
C. Reinders Folmer-Van Prooijen,
'Rijkswerf Willemsoord 1822-1982',
1982
A.J. Vermeulen, 'De schepen van de Ko
ninklijke marine en die der Gouver
nementsmarine 1814-1962' (1969)
100
