Oranje of Napoleon? De wisselvallige levensloop
van Christaan Antonij VerHuell
Oranje fflpapoleon?
door T. Landheer, Utrecht, 2006,
256 blz. 29,95 ISBN 90 5345 301 6
Ton Landheer
Christiaan
Antonij
Ver Huell
Dit boek vertelt de wisselval
lige levensloop van marineofficier
Christiaan Antonij VerHuell (1760-
1832), broer van de met name in
Den Helder zoveel meer bekend
geworden eigenzinnige 'Admiraal
van Napoleon' Carel Hendrik Ver
Huell (1764-1845).
Toch vooral ook interessant
aan deze marineofficier is de
turbulente tijd waarin hij leefde
en de manier waarop hij op
de veranderingen die zich in
ons land voltrokken reageerde.
Daarbij gaat het, zoals de titel
van het boek al aangeeft, over de
keuze Oranje of Napoleon?
Sommigen zeggen zelfs: goed of
fout? Maar zo eenvoudig lagen
de zaken niet. Ook niet, achteraf
bezien, tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Maar zeker toen
niet. Daarover gaat het in dit
boek. Opvallend is wel dat beide
broers VerHuell, afkomstig uit
een vooraanstaande familie
in de Gelderse Achterhoek,
hartsvrienden waren, samen
optrokken en dezelfde
politieke keuzes maakten. Keuzes
die belangrijk waren in een tijd
waarin het politieke tij een paar
keer wisselde en er maar weinig
zekerheden waren.
Het woord opportunisme - handelen
zonder bepaald beginsel - valt dan al
gauw, maar nogmaals: oordeelt niet te
snel 'want het gelijk van de geschiedenis
en de wijsheid achteraf van de
uiteindelijke afloop verhullen vaak heel
complexe situaties'.
Aldus prof.dr. N.C.F. van Sas in zijn ten
geleide in dit boek. Het was allemaal
nogal ingewikkeld: de ondergang
van de oude Republiek, de Bataafse
omwenteling van 1795, de Fransen die
geleidelijk van 'bevrijders' tot 'bezetters'
werden, het Koninkrijk Holland
(1806-1810) de inlijving in het Franse
Keizerrijk en tenslotte het herstel van de
onafhankelijkheid en de terugkeer
van Oranjes in 1813.
Uitgave Stichting Matrijs, ISBN 9053453016.
Beide broers waren nauw betrokken
bij één van de meest beruchte affaires
uit onze maritieme geschiedenis:
het in Engelse handen spelen van
de Bataafse vloot in de Vlieter bij de
landing van 1799. Een Engels-Russische
invasie op de kust tussen Callantsoog
en Huisduinen, waarbij men in
aanwezigheid van de Erfprins (de latere
koning Willem I) een opstand tegen
het Franse bewind teweeg trachtte
te brengen. Een volkomen verkeerde
taxatie: er zijn wel oranjeklanten onder
de bevolking, maar het merendeel is
toch 'Patriot'. Althans op dat moment
nog. De haat tegen de Fransen - vooral
vanwege het Continentale Stelsel -
groeit pas veel later.
Hoewel broer Carel één van de
aanstichters is van de 'overgave'
van de vloot en broer Christiaan
eveneens in het complot
zat, blijven de broers in het
befaamde Vlieter proces buiten
schot. Enkele jaren later zijn
beide broers geheel in de ban
van Napoleon. 'Zij moeten in
de dynamische Bonaparte een
geestverwant en soortgenoot
gezien hebben, iemand voor
wie bekwaamheid en verdienste
per saldo zwaarder wegen dan
geboorte. En bekwaam zijn de
VerHuells ontegenzeggelijk.
In scherp contrast met hun
flagrante orangiste gedrag uit
1799 worden de beide VerHuells
(tenslotte) gerekend tot de
meest notoire Keizersgezinden.
Terwijl vele oud-patriotten (in
1813) de huik naar de nieuwe
wind hangen (o.a. Jan Blanken)
en het 'vergeten en vergeven'
aan de orde van de dag is, is er
voor de VerHuells in het koninkrijk
van Willem I geen plaats' (Van Sas).
Eigenlijk hebben beide broers 'foute'
keuzes gemaakt: eerst in 1799, later (in
1813) door te lang aan Napoleon vast
te houden. Kortom, bekwame lieden,
maar géén politici.
J.T. Bremer
24
