De aardbeving van juni 1931
In Nederland zijn zware aardbevingen
zeldzame verschijnselen. Van de be
vingen die in ons land werden waar
genomen lag het epicentrum meestal
buiten Nederland. En als het zwaarte
punt in Nederland lag, dan lag het in
het zuidoosten, in Noord-Brabant en
Limburg. Jaarlijks komen in dat deel
van Nederland wel lichte aardbevin
gen voor met een sterkte tussen 2 en 3
op de schaal van Richter.
Toch is er een aantal aardbevingen
geweest dat ons hele land deed schok
ken, zoals de bevingen van april
1580 en niet veel later van 2 januari
1602. Zo is ook bekend dat er in de
vroege morgen van 18 februari 1756
een aardbeving heeft plaatsgevonden
waarbij wel 7 tot 8 schokken werden
geteld. De meldingen kwamen uit het
hele land. De meeste schade ontstond
in de omgeving van Brabant. En in
's Hertogenbosch had men zelfs de
angst dat de huizen zouden instor
ten. Het boekje: 'Kort verhaal van de
aerdbevinge die in geheel Nederland
gevoeld is op den 18 february 1756',
meldt dat de schokken ook te Schagen
werden gevoeld en: "De watermolen
van Kolhorn maakte bewegingen om
te malen", aldus de geschiedschrijver
die de duur van de aardbeving schatte
op een minuut of iets minder. Niet ver
van Nederland vond in die periode
op 1 november 1755 de alles vernieti
gende aardbeving van Lissabon plaats
met een kracht van 9.0 op de schaal
van Richter. De ontstane vloedgolf
bereikte een hoogte van 15 meter. Re
cent zijn er in Nederland geen sterke
aardbevingen waargenomen. Een
uitzondering is die nabij Roermond
op 13 april 1992 met een kracht van
5.8 op genoemde schaal waarbij voor
honderden miljoenen guldens schade
werd aangericht. Volgens seismologen
valt er in Nederland één keer in elke
duizend jaar een aardbeving met deze
sterkte of hoger te verwachten. De
aardbevingen bij Alkmaar en Bergen
in september 2001 met een sterkte
van maximaal 3.2 op de schaal van
Richter zijn waarschijnlijk veroor
zaakt door gaswinning, aangezien de
locatie en de diepte van 3 km over
eenkomen met de ligging van gasvel-
den. In het gebied is geen natuurlijke
seismische activiteit bekend.
De hevigheid van een aardbeving
wordt gemeten op de schaal van Rich
ter. Dit is een logaritmische schaal
van de hoeveelheid energie die bij
de schok vrijkomt. Een aardbeving
met een magnitude van 3 op deze
schaal is vrijwel altijd voelbaar. Vanaf
magnitude 5 is sprake van een sterke
aardbeving, die vrijwel altijd matige
tot aanzienlijke schade aanricht.
Een aardbeving met een magnitude
van 7 of nog hoger is een zware tot
zeer zware aardbeving die over het
algemeen een grootschalige ramp
veroorzaakt. Een andere schaal is de
schaal van Mercalli, waarmee vooral
de gevolgen van de aardbevingen wat
nauwkeuriger worden beschreven
dan met de schaal van Richter.
In de landen rond de Noordzee vin
den ook zeebevingen plaats. Men
spreekt van een zeebeving wanneer
het epicentrum gelegen is op de
bodem van de zee. Op een schip op
volle zee wordt een zeebeving meestal
ervaren alsof het op een wrak stoot of
aan de grond loopt. Voor de omlig
gende landen kunnen de gevolgen
echter desastreus zijn als de ontstane
golven de kust bereiken. Dat komt
omdat door de afnemende kustwater
diepte de snelheid kleiner wordt, de
golfhoogte toeneemt en er branding-
golven kunnen ontstaan van tiental
len meters hoog, bekend als tsunami.
Ook in Europa komen tsunami's
voor. Zo vond er ongeveer 7200 jaar
geleden een grote tsunami plaats op
de Noordzee. Het schrift bestond nog
niet, toch weten we door geologisch
onderzoek dat de tsunami grote delen
van de Noordzeekust overspoelde.
Want tsunami's maken zand en soms
ook stenen los van de zeebodem. Het
water neemt dit samen met zand van
het strand mee het land in. Nadat het
water weer is verdwenen, blijft het
zand achter op het land. Als het niet
verdwijnt door erosie kan het bewijs
van een tsunami heel lang bewaard
blijven. De 7200 jaar oude tsunami
in de Noordzee is ongeveer 40 jaar
geleden ontdekt door Engelse aard
wetenschappers. Deze tsunami heeft
zeer waarschijnlijk ook de kust van
Nederland overspoeld.
Het is altijd mogelijk dat er opnieuw
een tsunami in West-Europa zal voor
komen, maar de kans is erg klein.
In de Noordzee komen maar weinig
aardbevingen voor en daarom is het
risico dat er een tsunami ontstaat ook
erg klein. Deskundigen vinden een
tsunami waarschuwingsysteem in de
Noordzee daarom niet nodig. Mocht
toch een zeebeving plaatsvinden, dan
is de kans het grootst in gebieden waar
vaak aardbevingen voorkomen, zoals
in Griekenland en Italië. Uit de mid
deleeuwse en de recente geschiedenis
zijn slechts twee Noordzee tsunamis
bekend: Op 6 april 1580 vond een
aardbeving van ongeveer 6.2 op de
schaal van Richter plaats in het Nauw
van Calais. De beving werd gevoeld in
Nederland, België, Engeland, Duits
land en noord-Frankrijk. Ze veroor
zaakte een 4 meter hoge tsunami die
de noord-Franse steden Calais en
Boulogne overstroomde. De tweede
92
