Het gebeurde op't Marsdiep (4)
Een Franse slag op het ijs bij Texel
In Parijs is, achter het Gare Montpar-
nasse, een -onooglijk klein- straatje,
genaamd Rue du Texel. Het straatje
zou naar het eiland vernoemd zijn ter
herinnering aan de overmeestering
door Franse huzaren en rijdende artil
lerie van de Hollandse oorlogsvloot,
welke in januari 1795 vastgevroren zat
in het ijs bij Texel. Dit voorval wordt
niet alleen vermeld in het tiendelige
werk over de Franse omwenteling van
de bekende Franse staatsman en his
toricus Adolphe Thiers (1797-1877),
maar ook door de beroemde Schotse
historicus Sir Archibald Alison (1792-
1867), waardoor het verhaal een uit
gebreide bekendheid verkreeg.1
Er is zelfs een aantal afbeeldingen van
het (vermeende) gebeuren bekend.
Er is een schilderij van Mozin in het
Marine Museum te Parijs, getiteld:
La cavalarie Fran<;aise prend la flotte
Hollandaise arretée dans les glacés du
Texel, 1795 (De Franse cavalerie ver
overt de Hollandse vloot, ingesloten
in het ijs bij Texel, 1795). Op een door
Martinet getekende en door Lejeune
gegraveerde plaat zien we een andere
visie van enkele in het ijs vastgevro
ren Hollandse oorlogsschepen, die
bestormd worden door Franse huza
ren te paard terwijl op het ijs talrijke
doden en gewonden verspreid liggen.
In het opschrift, waarvan de vertaling
luidt: "Overmeestering van Holland;
Pichegru 9 Januari 1795", wordt ove
rigens niet over Texel gesproken. De
datum is niet correct, want het des
betreffende Franse huzarenregiment,
grotendeels bestaande uit Bataven die
"uit ballingschap in Frankrijk" terug
keerden, kwamen pas twee weken
na genoemde datum in Den Helder
aan. De Franse generaal Pichegru was
er zeker niet zelfbij betrokken. Het
desbetreffende regiment stond onder
leiding van Jan Willem de Winter,
ooit luitenant onder de Admiraliteit
van Amsterdam, toen brigade-gene
raal in het Franse leger, later opperbe
velhebber van de Bataafse vloot. Ook
De Winter was overigens niet zelfbij
het gebeurde aanwezig. Hij kwam pas
enkele dagen later om officieren en
manschappen van de oorlogsschepen
de (hernieuwde) eed van trouw af te
nemen. In een boek dat de wijdlopige
titel draagt "Histoire de lArmée et de
tous les Regiments depuis les premier
temps de le Monarchie Franqaise
jusqu a nos jours" door Adr. Pascal,
Brahout en de kapitein Sicard komt
eveneens een gravure voor met het
opschrift "Prise de la Flotte Hollan
daise par des Hussards". Op deze plaat
ziet men de Franse ruiterij met enige
veldstukken oprukken naar de
ingevroren vloot. In de bijbehorende
tekst wordt overigens vermeld dat de
vloot zich overgaf zonder zich te ver
dedigen.
Wat was er nou eigenlijk precies
gebeurd? Nadat de Franse troepen
onder leiding van Pichegru ons
land waren binnengedrongen en de
strenge vorst het mogelijk gemaakt
had de grote rivieren over te trekken,
vluchtte stadhouder Willem V op
18 januari naar Engeland. De Prins-
gezinden moesten hun nederlaag
erkennen. Door de Patriotten werden
de Fransen als verlossers ingehaald.
De roemrijke Republiek der Zeven
Provinciën ging roemloos ten onder,
"La cavalerie Frangaise prend la flotte Hollandaise arretée dans les glacés du
(De Franse cavalerie verovert de Hollandse vloot, ingesloten in het ijs bij Texel),
schilderij van C.L. Mozin (1806-1862) in het Museum Chateau de Versailles.
115
