helft der vroegere bedragen. Van echte
groei was er in de laatste decennia
van de 19e eeuw geen sprake. In 1902
waren er 66 hoeven en 47 arbeiders
woningen.
Toch was er wel iets veranderd. Het
aantal schapen was verminderd tot
zo'n 2000 stuks, maar de runderteelt
was toegenomen tot ongeveer 2500
dieren. Ook het aantal paarden was
sterk gestegen als gevolg van de toege
nomen akkerbouw. Een en ander had
te maken met het toenemend gebruik
van kunstmest en de sterk verbeterde
waterbeheersing in de polder. Het
akkerbouwareaal in de overwegend
zandige Koegraspolder, rond 1900
nog slechts 300 hectare, was tien jaar
later bijna 400 hectare groot en weer
tien jaar later bijna 500 hectare. Maar
de veeteelt bleef het belangrijkst.3
Zuivelfabriekjes
Vóór 1891 werd de melk verkocht
aan Helderse melkhandelaren. Toen
de rundveestapel groter werd en de
melkproductie toenam, daalden de
melkprijzen die de handelaren wilden
betalen. Een aantal boeren besloot
daarop tot de stichting van de coöpe
ratieve kaasfabriek De Eersteling op
de hoek Langevliet/Callantsogervaart.
In 1900 werd De Eendracht gesticht
aan de Kortevliet. Vervolgens werden
er in 1908 nog eens twee fabriekjes
in gebruik genomen, Nieuw Leven,
later omgedoopt tot Juliana aan het
Loopuytpark en Koegras aan de zuid
kant van de Callantsogervaart. Zo'n
twintig jaar later, in 1927 werd De
Vooruitgang aan de Van Foreestweg
gebouwd, een fabriek waar kaas én
boter gemaakt werd. Tot dan toe
hadden de boeren, of eigenlijk de
boerinnen, zelf de boter gemaakt.
In datzelfde jaar werd overigens de
kaasfabriek Juliana gesloten en om
gebouwd tot postkantoor. Drie jaar
later werden ook De Eendracht en
De Eersteling gesloten. Na de Tweede
Wereldoorlog (1940-1945) fuseerden
de nog bestaande fabrieken Koegras
en De Vooruitgang, waarbij de eerst-
Veerhuis West
Einde. Collectie
Ton Slot.
Veer West Einde
(2008).
Veerpont bij het
buurtschap De
Kooy. Collectie
Ton Slot.
genoemde fabriek
werd gesloten.
Toen door de ont
wikkeling van de
bloembollenteelt
de melkproductie
sterk verminderde,
werd tenslotte
(in 1963) ook De
Vooruitgang ge
sloten.
Loopuytdorp
In 1907 vond
Pieter Loopuyt,
een kleinzoon van
de man die ooit
het hele Koegras
in zijn bezit had,
een aantal mensen,
meest familieleden,
bereid om met
hem een maat
schap te vormen.
Deze maatschap
kocht 2,6 hec
tare grond in de
nabijheid van de
gemeenteschool
in het centrum
van de polder,
van boven naar
beneden:
Veerman Thijs
Muntjewerf zet
een fietser over
bij het West
Einde. Collectie
Ton Slot.
VEER
31
