staat op bladzijde 122 van Den Hel
der '40-'45, De Afbraak van Harry
Talsma. Ook deze foto is van na het
bombardement, gezien de aanwezig
heid van een werfboot met personeel
op het water, en toont een deel van
een nog steeds rechtop liggende Her
tog Hendrikmaar toont tevens de
zuidvleugel van het Marinehospitaal
met brandend, maar nog wel aanwe
zig dak.
Op grond van dit alles ga ik er vanuit
dat de Hertog Hendrik in ieder geval
niét op 14 mei door marinepersoneel
tot zinken is gebracht. Het is natuur
lijk in principe mogelijk dat, als dat
toen wél gebeurd zou zijn, het schip
half juni weer gelicht had kunnen
zijn (ook de O 12 is op 14 mei in het
Natte Dok tot zinken gebracht en die
was eind mei alweer boven water).
Maar dat zou betekenen dat het schip
daarna wéér, op identieke wijze, zou
zijn gezonken en daar bestaat geen
enkele melding over en acht ik verre
van waarschijnlijk.
Is dan het schip gezonken als gevolg
van het bombardement op 21 juni
waarbij het Marinehospitaal in brand
vloog? Nou, in ieder geval niet direct,
zoals de foto's genomen kort na het
bombardement uitwijzen. Misschien
dan later? Onder andere in het archief
van de voormalige Traditiekamer
Willemsoord zit een tweetal foto's die
genomen zijn vanaf de bovenste ver
dieping van het KIM en die bluswerk
zaamheden laten zien aan het Mari
nehospitaal. Te zien is dat het schuine
dak van het gebouw inmiddels geheel
is ingestort en dat er geen vlammen
meer uitslaan. Integendeel, de zaak
lijkt alleen nog maar te smeulen en er
is een brandweerman te zien (rechts
van de schoorsteen) die zich inmid
dels op het platte dak van de niet in
brand gevlogen westvleugel heeft
begeven om een waterstraal op de
smeulende resten te richten. Gezien
het tijdstip van het bombardement en
de ontwikkeling van de brand na het
bombardement (denk aan de foto in
Den Helder '40-'45, De Afbraak) kan
mijns inziens aangenomen worden,
dat deze foto's niet meer op 21 juni
zijn genomen, maar op z'n vroegst de
volgende dag, tijdens nablussen [2].
Ik ga er overigens verder maar vanuit
dat de foto's niet na (het bombarde
ment van) 24 juni zijn gemaakt; rond
die tijd zal het nablussen wel voltooid
zijn geweest.
Wat deze foto's voor ons zo interessant
maakt, is het feit dat op de achtergrond
het Natte Dok te zien is met de Hertog
Hendrik (en overigens ook nog het
oude pantserdekschip Gelderland aan
de kade ten zuiden van de Zeedoksluis).
Maar nu komt het lastige: ligt het schip
nou scheef of niet. Na lang turen is mijn
conclusie, vooral gebaseerd op de oriën
tatie van de schoorsteen en masten (die
bij de Hertog Hendrik verticaal staan)
ten opzichte van de op de voorgrond
staande schoorsteen, dat het schip in
derdaad naar stuurboord overhelt, maar
niet veel.
Als dat inderdaad zo is, dan lijkt de
conclusie gerechtvaardigd dat het
schip tijdens het bombardement op
21 juni onder water aan stuurboord
beschadigd is geraakt door (spring)
bommen die in de nabijheid in het
Natte Dok zijn gevallen. Het is zeer
goed mogelijk dat door drukgolven
in het water een aantal naden in de
oude, geklonken, scheepshuid enigs
zins open zijn gaan staan, waarna het
schip langzaam vol liep. Opmerkelijk
is dat het vollopen op een gegeven
moment blijkbaar gestopt is, omdat
het schip anders óf zou zijn omge
slagen óf rechtstandig op de bodem
terecht zou zijn gekomen, al naar
gelang de stuurboordkant van het
kielvlak niét of wél de bodem zou
hebben geraakt. Of de Hertog Hendrik
op foto FT00737 aan stuurboord op
de bodem rust, is niet met zekerheid
vast te stellen, aan bakboord heeft het
in ieder geval nog drijfvermogen.
Maar als dit allemaal zo gegaan is,
dan zitten we nog wel met wat vragen.
In de eerste plaats natuurlijk de eerder
gesignaleerde gaten in de scheepshuid.
Op de foto's van na het bombardement
van 21 juni zijn ze niet te zien. Nu is
het wél zo, dat in versie twee van het
gebeurde sprake is van een bombar
dement in de nacht van 21 op 22 juni.
Dit kan dan niet het bombardement
zijn waarbij het Marinehospitaal in
brand vloog, maar moet een tweede
bombardement zijn dat later die dag
plaatsvond. Of er op 21 juni inderdaad
twee afzonderlijke bombardementen
zijn geweest, heb ik echter nog nooit
ergens gelezen en acht ik ook niet
waarschijnlijk. Waarschijnlijker is het
dat de gaten zijn ontstaan tijdens een
bombardement op een later tijdstip,
toen het schip al (bijna) gezonken was.
Het is echter wél zo, dat op de gemeen
telijke bommenkaart alleen inslagen in
het noordelijke deel van het Natte Dok
staan aangegeven die gerelateerd zijn
aan 21 juni 1940.
Ten tweede zitten we dan nog met
de derde versie van het gebeurde: het
bombardement van 24 juni.
Volgens De burgers van Den Helder
begon dit bombardement 's avonds om
23:38 uur en eindigde om 03:40 uur.
Het betrof een groot bombardement,
dat vooral in de stad veel slachtoffers
en schade veroorzaakte en dat, wat
de Rijkswerf betreft, leidde tot het
uitbranden van het Vierkantje. Zoals
al eerder aangegeven, worden de bom
men in het noordelijke deel van het
Natte Dok niet aan dit bombardement
toegeschreven, maar het is goed mo
gelijk dat er tóch bommen in de buurt
van de Hertog Hendrik zijn gevallen
die in de chaos en de duisternis gemist
zijn [3]. Deze bommen kunnen dan
verantwoordelijk zijn voor de gaten in
het schip.
Resumerend hou ik het er dus op, dat
de Hertog Hendrik niet in mei 1940
door Nederlands marinepersoneel tot
zinken is gebracht. Het schip is later
gezonken door schade opgelopen
door in de buurt vallende bommen
tijdens de Engelse aanval van 21 juni
1940, mogelijk verergerd door in de
123
