Dirk Pietersz Abbestee: landmeter en kartograaf
Oude Veer, de tegenwoordige Anna
Paulownapolder, aangegeven. Ook is
goed te zien hoe Nieuwesluis (Wie-
ringerwaard) vanuit 'Den Meer be-
zuyden Wieringen', de tegenwoordige
Wieringermeer, bereikbaar was voor
scheepjes. De ontwatering van de
Wieringerwaard vond voornamelijk
plaats via de sluis bij de tegenwoordi
ge Drie Molens via het Razende Swin,
een zijarm van het Oude Veer. Vanuit
de Zijpe gebeurde dit eveneens op het
Oude Veer via Oude Sluis.
De poldertjes bij Callantsoog zijn
eveneens met zorg weergegeven.
Ter hoogte van het Dubbelduin ligt
Groote Keeten aan de zuidzijde van
de Zanddijk (Oldenbarneveltsdijk).
In het noorden staat met een klein
rood plekje de Kleine Keet aangege
ven. En tenslotte staan in het grote
wadgebied zo hier en daar de bin-
nenduinen zo nauwkeurig mogelijk
getekend, hier en daar voorzien van
een naam. In het zuiden het Koegras,
meer naar het noorden Quelderduin,
Garst, de Schooten. Maar het meest
is toch zandgrond, soms slibberige
zandgronden, maar toch meest ge
woon zandgrond, zeker in het noor
delijk deel. Toch niet bepaald erg aan
trekkelijk om te bedijken. Dat is dan
ook niet gebeurd. Pas in 1817, maar
dat was omdat er een kanaal van
Den Helder naar Amsterdam moest
komen, is er een begin gemaakt met
de bedijking van het westelijk deel
(Koegraspolder). De Anna Paulowna
polder volgde pas in 1845/46. En de
meest noordelijke gronden, het Balg
zandgebied behoren nog steeds tot
het Waddengebied.
Literatuur: H. Schoorl, Zeshonderd jaar
water en land. Groningen, 1973.
Jan T. Bremer
Dirk Pietersz Abbestee (1615/17-
1688) die 'het groote onbedijckte
landt 't Koegras' met het oog op een
eventuele bedijking diverse malen in
kaart gebracht heeft, was de eerste
landmeter/kartograaf die zijn leven
lang in de Kop van Noord-Holland
woonde en werkte.
'Dirck Pietersz Abbeste secretaris
int Callans ooge is gerust nadat
hij hetselve amt alhier 39 jaren
heeft bedient op den 8 juni ano
1688.' Zo staat het op zijn graf
steen in de kerk van Callantsoog.
Geen woord over zijn jarenlange
bemoeienissen met de kustver
dediging die hij in deze regio had
als eerste 'Opziener van 's Lands
Werken'.
Dirk Pietersz Abbestee is omstreeks
1615/17 geboren te Callantsoog als
zoon van Pieter Dircksz 'van Abbe
stee', een buurtschap in het noorden
van 't Oge. Pieter Dircksz was een
van de beter gesitueerde Oger boe
ren. Zo was hij in 1612 pachter van
de tienden op het Oog. Tien jaar
later ging hij zijn geluk beproeven
op 't Nieuwe Slijck, de pas droog
gelegde polder Wieringerwaard
(1610). Hij kocht daar een boerderij
met 30 morgen grond. In 1625 heeft
hij zijn bezit uitgebreid tot 400 mor
gen (ca 30 ha).
Het is niet bekend waar zoon Dirk
Pietersz zijn opleiding tot land
meter heeft genoten. Waarschijn
lijk bij de Alkmaarse landmeters
Adriaan en Anthonus Metius, die
beiden eveneens landbezit hadden
in de polder Wieringerwaard. Wel
licht heeft hij praktische scholing
gehad bij Dirk Langendijk; zijn
zuster Anna was getrouwd met een
Langendijk. Wij weten eigenlijk
alleen zeker dat hij op 30 januari
1643 in het register van landmeters
stond: Derck Pieterssen Abbeste
nae examinatie van door) Frans
van Schooten, professor matheseos
wiskunde) tot Leyden
Ook staat vermeld in de 'Ne
derduitse Astronomia' van de in
die tijd beroemde wiskundige Dirk
Rembrandtszoon Nierop, dat Dirk
Abbestee in 1647 in de Wieringer
waard waarnemingen verrichtte
omtrent de helling der ecliptica
(aardbaan).
In 1649 kreeg Dirk Abbestee zijn
aanstelling als secretaris en rent
meester van Callantsoog. Vervol
gens werd hij, na daartoe eerst ge
ëxamineerd te zijn, op 18 april 1652
beëdigd als notaris te Callantsoog.
Na zijn aanstelling als secretaris
trouwde hij op 15 mei 1650 met
Trijntje Tijsses uit Schagen. Na de
dood van zijn vrouw in 1669, her
trouwde hij (in 1677) met een 48-
jarige nicht van zijn vrouw, Rickel-
tje Cornelisdr Plaets, eveneens uit
Schagen. Ook zijn tweede vrouw,
overleden in 1683, overleefde hij,
zoals blijkt uit de tekst op hun graf
steen in de dorpskerk.
Hoewel op zijn grafzerk alleen
sprake is van zijn beroep als secre
taris van 't Oge, lag het zwaarte
punt van zijn werkzaamheden bij
zijn werk aan de kustverdediging.
In de loop van de tijd was hij ken
ner bij uitnemendheid van de
getijstromen en dijken, slikken en
schorren in de Kop van Noord-
Holland geworden. Niet voor niets
werd hij tenslotte door het bestuur
van het gewest tot (eerste) Opzie
ner van 's Lands Werken te Huis
duinen/Den Helder aangesteld.
'Zijn werk is de sleutel tot begrip
van de waterstaatkundige toestand
in zijn tijd en de basis voor het
werk van zijn opvolgers.' Aldus
biograaf dr. Henk Schoorl.
Literatuur:
H. Schoorl. Dirk Pietersz Abbestee,
grondlegger van een school van kaart
tekenaars en opzieners van 's Lands
Werken in de Kop van Noord-Holland.
In: 'Kust en kaart'. Schoorl, 1990
71
