De kaart van Koegras van
Dirk Pietersz Abbestee van
1672.
Watertoren t.o. het stationsgebouw
van de N.S. Het tegenwoordige
Nieuw Den Helder ligt grotendeels in
de zogenaamde Lameerspolder in het
zuidoosten van het eiland. Isaac Le
Maire, (Lameers-) heeft deze 'aanwas'
ca 1600 bedijkt. Hij heeft eveneens
een zuidwaartse dijk aangelegd naar
het nollengebied De Garst en vervol
gens naar Quelderduin (het tegen
woordige buurtschap De Koog).
Ten oosten van het eiland Huisdui
nen zien we als een reusachtige 'slin
ger' op de kaart, de afwateringsgeul
van het wad, het Nieuwediep. Het
Oude Diep lag oostelijker: Balg of
Wieringerdiep. We komen de naam
op deze kaart nog tegen in het Oude
Veer of Ouddieper Swin. De naam
Balch (Balg) komen we nu ook nog
tegen in de naam Balgzand.
Dat de Wieringer balch goed bevaar
baar is - en dus niet zo eenvoudig af
te sluiten - wordt behalve door diep-
tecijfers aangegeven door de weergave
van een vrij groot zeilschip in het
diep.
Op het eiland Wieringen zijn de dor
pen en buurtschappen nauwkeurig
weergegeven. Alleen het meest ooste
lijk deel waaronder Den Oever en de
scheepvaartgeul ten oosten van het
eiland staat helaas niet op de kaart.
dijktracé
Een mogelijk dijktracé vanaf Quel
derduin (De Kooy) door het Wie
ringer Diep (Amsteldiep) is vaag
zichtbaar, als ook een tracé in zui
delijke richting, richting Brabantse
hoek (N.O. punt) Wieringerwaard.
Ook de scheidslijn van de zuidelijke
(Callantsoger) gronden vanaf de
Lavey aan de Zanddijk rooiende op
de kerktoren van Hippolytushoef is
nauwelijks zichtbaar. Wel heel nauw
keurig zijn de geulen, zwinnen en
prielen in het kleigebied rondom het
malige stand van de techniek, op de
duur toch niet houdbaar zouden blij
ken. Om over de kosten nog maar te
zwijgen. En voor dat laatste argument
bleek men in elk geval gevoelig. De
gouden eeuw was immers inmiddels
(voorgoed) voorbij?
de kaart van 1672
De overzichtskaart van het Koe
gras en de Waardgronden die Dirk
Pietersz Abbestee in opdracht van
Gecommitteerde Raden maakte
verscheen in 1672 in koperdruk bij
Frederik de Wit te Amsterdam op
formaat 76 bij 86. De kaart is o.a.
aanwezig in het rijksarchief Noord-
Holland. Het Koegras gedeelte van de
bekende kaart van Johannes Dou van
het Hoogheemraadschap der Uitwa-
terende Sluizen in Kennemerland en
West-Friesland (1680) is geheel geba
seerd op de kaart van Abbestee.
Links boven op de kaart is het voor
malige eiland Huisduinen
in kaart gebracht. Aan
het Marsdiep de laat 15e
eeuwse nederzetting 'Die
Helderbuyrt', ten dele al
achter de dijk, voor een
deel nog in een laatste
restant van de vroegere
Noordduinen. Het kust
dorp Huisduinen ligt
aan de noordrand van de
zogenaamde Zuidduinen.
Tussen Noord- en Zuid
duinen zien we het zoge
naamde Tussenland: van
west naar oost het Oude
land, Den Koogh en het
Nieuwe Land. Het tegen
woordige Den Helder ligt
grotendeels in de laatste
polder.
De 'Vijfsprong' van wegen
is nu nog duidelijk her
kenbaar in het huidige
stratenpatroon, nabij de
70
