hun toevlucht in de haven van Bergen
gezocht. Begin september verlieten
de Nederlandse schepen de rede van
Bergen en zetten ze koers naar het
vaderland. Op 8 september, toen de
schepen zich midden op zee bevon
den, werd de vloot door zwaar weer
overvallen. Om de woorden van
kapitein Houttuijn te gebruiken: zij
werd 'van Godt de Heere besoght van
een extraordinaren vehementen ^on
stuimig, heftig] storm'.66 De storm
duurde drie dagen en resulteerde in
het uiteenvallen van de vloot. Toen
de storm op 11 september ging liggen
ontdekte Houttuijn dat hij zich niet
langer meer in 's lands vloot bevond.
In zijn nabijheid lagen nog een tiental
andere oorlogsbodems, drie VOC-
schepen en een enkel fluitschip. Door
afwezigheid van Stachouwer werd
Adriaan Dirksz Houttuijn tijdelijk
schout-bij-nacht.67
Houttuijn riep alle kapiteins en schip
pers bij hem aan boord. Men besloot
een zuidelijke koers te varen in de
hoop de Nederlandse hoofdmacht
te vinden. Maar voorzichtigheid was
geboden. In de nabijheid verbleef
ook de Engelse oorlogsvloot van
circa 100 schepen. Om deze reden
liet schout-bij-nacht Houttuijn zijn
schepen met 'cleijnseijl' varen zodat
de Engelsen geen argwaan zouden
krijgen over de geringe omvang van
zijn vloot. Gelukkig voor de Medem-
blikker bleef een ontmoeting met de
Engelse hoofdmacht uit. Wel raakte
hij hierdoor de snellere VOC-sche-
pen kwijt. Om deze en andere afge-
dwaalde koopvaarders te achterhalen
zond Houttuijn het fregat Schiedam
en een galjootschip uit. Verder trof
hij nog het zwaar gehavende retour
schip Nieuwenhove aan. Als gevolg
van de storm had dit VOC-schip veel
water gemaakt. Na beraadslaging
werd besloten de kostbaarheden uit
de Nieuwenhove over te laden naar
andere vaartuigen.68 Op 3 oktober
1665 voegde Houttuijn zich weer bij
de vloot van De Ruyter.69 Na deze
hereniging zal hij spoedig de schout
bij-nacht vlag hebben moeten strij
ken. Bij het samenstellen van de Ne
derlandse vloot in februari 1666 was
hij weer gewoon kapitein-ter-zee en
Frederik Stachouwer schout-bij-nacht
van het Noorderkwartier.70
De Tweede Engelse Oorlog
In maart 1665 verklaarde Engeland
Nederland de oorlog en was de Twee
de Engelse Oorlog een feit. De oor
logsverklaring van Engeland kwam
niet onverwachts. In 1664 hadden
zich al vijandelijkheden voorgedaan,
vooral in het gebied waarin de WIC
opereerde. Zo hadden de Engelsen in
augustus 1664 Nieuw-Amsterdam in
genomen. De naam van de nederzet
ting werd omgedoopt in New-York.
Ook vielen de Engelsen verschillende
Nederlandse forten op de Afrikaanse
westkust aan. Hoewel enkele forten
werden veroverd, was het Engelse
succes van beperkte duur door de tus
senkomst van Michiel de Ruyter. Hij
slaagde er in de meeste forten weer in
Nederlandse handen te krijgen.
Na de oorlogsverklaring werd in
Nederland alles in het werk gesteld
om de oorlogsvloot in gereedheid te
brengen. Op 23 en 24 mei 1665 koos
de gehele vloot, bestaande uit 103
oorlogsschepen en verscheidene klei
nere vaartuigen, het ruime sop. Ook
het Wapen van Medemblik met kapi
tein Houttuijn bevond zich in deze
vloot. Bij de Engelse kust, ter hoogte
van Lowestoft, ontmoetten op 13 juni
de Nederlandse en de Engelse vloten
elkaar. De daaropvolgende zeeslag
verliep voor de Nederlanders ramp
zalig. Maar liefst 17 schepen gingen
verloren en 5.000 man sneuvelden,
raakten gewond of in gevangenschap.
Ook de bevelhebber van 's lands
vloot, luitenant-admiraal Van Was-
senaer-Obdam, sneuvelde tijdens de
slag. In het heetst van de strijd ont
stond er brand in de kruitkamer van
zijn schip, waarna het in luttele secon
den de lucht in vloog.71 In augustus
1665 kreeg De Ruyter het opperbevel
over de Nederlandse vloot.
De Vierdaagse Zeeslag van 11 tot
en met 14 juni 1666
In 1666, het tweede oorlogsjaar, kon
een nieuwe grote confrontatie niet
lang uitblijven. Maar Nederland was
op een krachtmeting met Engeland
beter voorbereid dan ooit. De Ruyter
kon beschikken over vele grote nieu
we oorlogsschepen, die in de jaren
1664-1665 op stapel waren gezet. Ook
kapitein Adriaan Houttuijn kreeg het
bevel over een nieuw schip: de Jonge
Prins. Net als het Wapen van Medem-
blik, was zijn nieuwe schip in Medem-
blik gebouwd. Het had een lengte van
150 voet en kende een bewapening
van 66 stukken. Ter vergelijking:
het Wapen van Medemblik was 130
voet en droeg 40 stukken. Begin juni
vertrok de Nederlandse vloot vanuit
Texel in zuidwestelijke richting. De
scheepsmacht bestond uit 72 kapitale
schepen, 12 fregatten en een tiental
kleinere vaartuigen. Ze waren door
De Ruyter opgedeeld in drie eskaders.
Kapitein Houttuijn voer in het ach-
37
Ondertekening van een brief van kapitein Houttuijn aan de Saten-Generaal,
geschreven op 's landschip het Wapen van Medemblik (Nationaal Archief, Staten-
Generaal 5588, 20 september 1665).
