Sluisdijk en Koogdijk: een viertal
wegen die elkaar snijden bij
de tegenwoordige watertoren
(Vijfsprong) en nog altijd
functioneel zijn. 3)
Aan de zuidzijde van het
eiland waar Isaac le Maire zijn
bedijkingen zou gaan uitvoeren
zien we op de kaart tussen 'het
Torp padt' en d'Oogduynen (oog
eiland) het Gadt. Deze zee inham
is aan de westzijde verzand, maar
aan de oostzijde nog open. Met de
dichting hiervan zal Le Maire dan
ook beginnen.
Helemaal aan de oostrand van
de kaart is nog vaag het Torp
zichtbaar, waarop door de
Alkmaarder Langendijk twee
boerenhoeven zijn getekend.
Aan de westzijde (links op de
kaart) is de inlaagdijk even ten
noorden van het dorp Huisduinen,
de Kijfdijk (1571) vaag te zien.
Duidelijker aangegeven is de meer
landinwaarts aangelegde inlaagdijk
van 1584, de 'Groene Dijk'.
Ten zuidwesten van de molen ligt
een rij (houten) huisjes, waarvan de
naam uit oude documenten bekend
is: de Croft of Oosterbuurt. Deze
buurt is in 1604, door het leggen
van weer een nieuwe inlaagdijk,
prijsgegeven. De huizen rond
het iets zuidelijker in de duinen
gelegen kerkje van Huisduinen
werd Kerk(e)buurt genoemd. Ten
zuiden hiervan onder beschutting
van de duinrand, lag Antgebuurt.
Oostelijker, tegen de zuider
Koogdijk ligt Heiligharn.
De begraafplaats bij Heiligharn
staat nog niet aangegeven, maar
wel op de kaart van Pieter Pietersen
uit 1606.
Wellicht is de begraafplaats kort
ervoor geopend, toen in de zomer
van 1604 ruim zestig procent
van de eilandbevolking stierf als
gevolg van de pest. Naar schatting
woonden er toen zo'n 1300 mensen
op het eiland, waarvan slechts 500
overleefden. 4)
Aan de noordzijde van het eiland
lag onder beschutting van de
noordelijke duinen langs het
Marsdiep Helderbuurt. Laurens
Pietersz. tekende in 1577 deze
buurt nog vrij noordelijk van de
polderdijk. Maar in 1574 leden
de noordduinen al zoveel afslag,
dat veel huizen naar het zuiden
moesten worden verplaatst:
'in 't noorden opgebroocken ende
in 't zuyden op 't hoochste geset'.
In 1592 wordt verteld dat een
dergelijke verplaatsing van het huis
voor sommige bewoners al de derde
keer is (oud-archief Huisduinen in
187 -1, 2). Vandaar dat men onder
dreiging van de voortdurende
afslag niet alleen in het westen,
maar ook in het noorden in 1584
een slaperzanddijk legde ter
bescherming van de polders Oude
Land en de Koog. 5)
Op de kaart van Langedijk zien we
de Helderbuurt dan ook in twee
rijen huisjes tegen deze zanddijk
aanliggen achter de laatste smalle
richel van de Noordduinen. In
1610 sloeg een zware stormvloed
de Noordduinen weg, zodat de
slaperdijk drastisch verzwaard
moest worden. Een karwei
waarmee men tot op de dag van
vandaag bezig gebleven is.
Jan T. Bremer
Literatuur:
1. J. Belonje, Over het oude eiland
Huisduinen, Helderse Courant, 13
februari 1937
2. H. Schoorl, Isaac le Maire, Koop
man en bedijker, 1968
3. R. Schendelaar, Het land van Den
Helder 500 jaar geleden bedijkt, in
Levend verleden, juni 2005
4. J.T. Bremer, H. Schoorl, Volk aan
het Marsdiep, 1983
5. H. Schoorl, Zeshonderd jaar water
en land,1973
Bron:
Perfect Gemeten: landmeters in
Hollands Noorderkwartier ca 1550
- 1700, eindredactie Froukje Wie-
ringa (1994)
52
