De Kop in kaart (5)
De kaart van Gerrit Dirksz. Lan-
gedijk getiteld 'Chaerte van de
hermetinghe van 't Niuwelandt' uit
1599 is helaas in afdruk niet erg
duidelijk, maar wel interessant. De
op perkament getekende kaart van
44 bij 60 cm is aanwezig in het
Nationaal Archief te 's Gravenhage
in de zogenaamde Hingmancollec-
tie no 2478. Het gaat om een her
meting van de verkaveling van de
polder Nieuwland uit 1505. Vandaar
de nauwkeurige verkaveling, terwijl
het overige, oudste deel van het
eiland Huisduinen niet verkaveld is
weergegeven.
'Natuurlijk zouden we deze herme
ting als gevolg van een primitieve
ruilverkaveling kunnen verstaan,
maar het is evenzeer aanneme
lijk dat de Allerheiligenvloed van
1570 ook dezen polder heeft over
stroomd, waarna dan door den oor
log met Spanje eerst rustiger tijden
voor de herdijking zijn afgewacht.'
Aldus J. Belonje in de Helderse Cou
rant van zaterdag 13 februari 1937.1)
Inderdaad is op deze kaart schit
terend te zien dat de Allerheili
genvloed het eiland van west naar
oost 'middendoor' gescheurd had.
En ook in het noorden waren 'in
braken' geweest en dientengevolge
'zandtongen' over de poldergron-
den van het Nieuwland gespoeld.
De waardevermindering van de
desbetreffende percelen is duide
lijk van de kaart af te lezen: Gerrit
Dirksz. Langendijk heeft de prijzen
van de percelen in stuivers per
roede aangegeven!
Volgens H. Schoorl is deze kaart
gemaakt in opdracht van de
(Calvinistische) koopman Isaac le
Maire. Die had namelijk in 1599 de
Oogduinen en hun aanwassen de
Schoten, de Garst en Quelderduin
gekocht uit de nalatenschap van
Lamoraal, graaf van Egrnond. 2)
Toch blijft de vraag waarom juist
de verkaveling van de polder
Nieuwland zo nauwkeurig
geschiedde, want de eigenaren
worden met name genoemd. En
juist deze gronden werden niet
verkocht aan Isaac le Maire.
Interessant is de hoofdindeling
van de polder Nieuwland tussen
Gerrit Dirksz. Langedijk (1561? - 1624)
De landmeter Gerrit Dirksz. Langedijk werd omstreeks 1561 geboren
als zoon van Dirk Jansz. Langedijk en Alijd Gerrits. Vader Dirk, in
een rekening uit het oud-archief van de Zijpe in 1572 'Dirck Jansz.
van Langedijck' genoemd, was waarschijnlijk uit Langedijk afkomstig,
maar vestigde zich in Alkmaar. In elk geval was hij tijdens het beleg
van Alkmaar (1573) actief bij de modernisering van de fortificaties.
Hij was hoogstwaarschijnlijk ook landmeter evenals zijn tijdgenoten
Louris Pietersz. - 1587) en Adriaan Anthonisz. (1541 -1620).
Alkmaar was in die tijd (naast Edam) een belangrijk centrum voor
landmeters en waterstaatkundigen. Het Alkmaarse stadhuis bood
niet alleen onderdak aan de hoogheemraadschappen 'Uitwaterende
Sluizen' en 'Hondsbossche en duinen tot Petten', maar ook aan
de bestuurscolleges van diverse droogmakerijen als de Zijpe en
Wieringerwaard
Gerrit Dirksz. Langedijk zal zijn eerste scholing genoten hebben aan
de Latijnse school (Murmellius Gymnasium), waar behalve Latijn ook
wiskunde gegeven werd aan leerlingen van 7 - 15 jaar. Toen Gerrit
Dirksz. dertien of veertien jaar oud was overleed zijn vader; die werd
op 3 augustus 1574 in de Grote Kerk begraven. Toch heeft Gerrit
zijn studie kunnen voltooien. Behalve landmeter, met name in de
Zijpe, maar ook op de eilanden Huisduinen en Texel, was hij tevens
lakenkoper. Over zijn inkomsten uit dat bedrijf zijn geen cijfers
bekend. Wel weten we uit testamenten van 1617 en 1618 dat Gerrit
Dirksz. Langedijk en zijn vrouw Aafje Cornelis zelf hun vermogen
dan schatten op 26.600 gulden. Hoewel redelijk welvarend behoorde
hij hierdoor zeker niet tot de Alkmaarse elite. Dat hij in Allernaar
géén bestuurlijke functie verkreeg zal echter vooral te maken hebben
gehad met het feit dat hij het katholicisme trouw bleef. Gerrit
Dirksz. Langedijk, wiens vader al enig land in de Zijpe bezat, is daar
wel enkele malen molenmeester geweest en in 1619 zelfs schepen en
heemraad.
Kort voor zijn dood in 1624 had hij in vijfjaar tijd een dochter en
drie zoons verloren.
Hij werd opgevolgd door zijn oudste en enige overgebleven zoon Dirk
Gerritsz. Langedijk (1590 - 1665).
50
