Hij staat synoniem voor wat een
(Nederlandse) Zouaafis: heldhaftig,
onverschrokken en te allen tijde
bereid voor zijn paus, de Heilige
Vader, te sterven. Onderscheid
tussen het wereldlijke en geestelijke
leiderschap van de paus was daarbij
niet aan de orde.
In de RK-kerk in Lutjebroek bevindt
zich een gevelstandbeeld van onze
held.
De val van Rome
Bij het uitbreken van de Frans-
Duitse oorlog op 19 juli 1870
besloot Napoleon zijn laatste
troepen uit Italië terug te trekken.
Om de orde te handhaven
en de paus te beschermen
voelde Victor Emmanuel zich
genoodzaakt de pauselijke staat
binnen te trekken. De strijd was
snel gestreden: aan Italiaanse zijde
stonden 50.000 manschappen, het
pauselijke leger telde 8000 man
waaronder 4000 Zouaven. Op 20
september 1870 begon het beleg
van Rome. Bij Porta Pia werd een
bres in de versterking rond Rome
geslagen en de stad ingenomen.
Om bloedvergieten te voorkomen,
zo luidde het verhaal, gelastte de
paus de Zouaven om de strijd te
staken.
Voor zover ze in de stad Rome
waren namen de Zouaven op 21
september 1870 afscheid van Pius
IX, leverden hun wapens in en
werden per spoor naar Civitavecchia
vervoerd. Per schip ging het
vandaar naar Genua. Daar kwam
de hoofdmacht van de overgebleven
Zouaven vast te zitten in een fort
voordat ze naar hun vaderland
werden gerepatrieerd.
Van de ruim 3000 Nederlandse
Zouaven die naar Rome gingen,
stierven er ca. 200 in de hospitalen
aan onder andere cholera en
typhus en 22 sneuvelden er tijdens
gevechten.
Verdrag van Lateranen
Vanaf de val van Rome beschouwde
de paus zich als 'de gevangene
van het Vaticaan' een situatie
die zou voortduren tot in 1929.
Onder Mussolini, die als totalitair
heerser scherp zag dat een
meningsverschil met de kerk meer
na- dan voordelen had, tekent Italië
de vrede met het Vaticaan. Op n
februari 1929 komt het Verdrag
van Lateranen tot stand waarbij
Italië de soevereiniteit van de paus
erkent, ook al bestaat zijn bezit uit
niet meer dan een ministaatje van
44 hectare. De Romeinse kwestie is
daarmee de wereld uit, het erfgoed
van St. Petrus is (in minimale
vorm) veiliggesteld. In de optiek
van de Zouaven was de strijd niet
voor niets geweest.
Plaats in de maatschappij
Voorzover de Zouaven dachten
dat zij na terugkeer in Nederland
hun maatschappelijke en sociale
status konden verbeteren zijn zij
in de meeste gevallen toch echt wel
bedrogen uitgekomen. Zeker, hun
aanzien was hoog maar daar kon
je ook vroeger al geen brood voor
kopen. De Zouaven werden vaak
gezien als een soort familieheilige.
Als dank voor hun diensten werden
zij vrijgesteld van de vastenwetten
en dit lieten zij vaak tot grote
ergernis en jaloezie van hun
omgeving goed blijken tijdens de
vastentijd.
Broederschap
Bij terugkeer in Nederland sloten
de Zouaven zich op diverse plaatsen
aaneen in broederschappen die de
idealen, waarvoor in Italië gestreden
was, hoog wilden houden. Sommige
van deze genootschappen, zoals
de Amsterdamse en Rotterdamse,
ontstonden al voor de val van
Rome op 20 september 1870. De
Zouavenverenigingen blijken vooral
stedelijk of regionaal te werken. Zij
waren vanzelfsprekend trouw aan
de paus.
33
