Pieter Pieterssen's kaart van het
Huisduiner kerkhof uit 1606
53
Marsdiep tekende. Westenberg zegt
van deze kaart (met het noorden
onder!): 'sterk vertekend, maar
in tal van details wel getuigt van
eigen waarneming. Dit geldt o.a.
voor de uitbeelding van de wielen
in de Koogdijk'.2 De Koogdijk
liep langs het latere Alkmaarse
wegje (verdwenen in 1965) en een
gedeelte van de Timorlaan.
Aan de zeekant (rechts) staat:
west. Daar ligt in de duinen het
hoofddorp Huysduynen met de
kerk en de meelmolen. Aan de
zeezijde tussen Huisduinen en de
Helder Buyrt zien we een zeedijk,
de Kijfdijk. In 1574 wordt verklaard
dat deze Kijfdijk géén slaperdijk
meer is, 'maer de hooftdijck'. In
1604 brak deze dijk bij 'seker groot
tempeest' dan ook door.3
Aan de oostkant van de kaart (links)
zien we de uitmonding van de latere
haven het Nieuwe-diep: 'vlacke
Spruchtel van 't Nieuwediep'.
Daarboven, zuidwaarts dus, zien we
't Torp aangegeven. Tussen noord
en zuidduinen liggen van rechts
naar links resp. de polders 't Oude
land, de Koog en het Nieuwe land,
bedijkt in 1504/1505. In de dijken
de sporen van dijkdoorbraken
(wielen), in de polders poldersloten
en vaarten. Daar waar de
Nieuwlandersloot bij de ringsloot
aansluit ligt het gehucht Heiligharn
(horn). De begraafplaats bij dit
buurtschap is niet aangegeven en
was zeer waarschijnlijk ook nog niet
aanwezig.
De maker van deze kaart L.
Pietersz. werd in 1587 te Alkmaar
begraven, blijkens een aantekening
in het doodboek van de Grote kerk
aldaar.
De kaart van Pieter Pieterssen (i606),
met links van het midden de buurtschap
'Heiligarn', rechts daarvan 'tKercke Hoff'
en uiterst links 'Isaac la Maire huysinge',
de latere boerderij 'Vrede en Vrijheid'.
In de kaartencollectie Hingeman
(no. 37) van het Algemeen
Rijksarchief te 's-Gravenhage
bevindt zich een kaart van Pieter
Pieterssen uit 1606, waarop het
,,'t kerckhoff' van Huisduinen
staat aangegeven. Het opschrift
luidt: 'Dese D(e)clinatie van de Ooch
mitsgaders van de Duynen ende
vallaien (valleien) daeraen gelegen is
bij onderges. gesworen landmeter onder
de graejfflijckheyt van Egmont binnen
Schagen gedaen opten naestlesten may
1606 Ende andere navolgende dagen,
't 'oirconde mijn Subsignature hier
onder gestelt opten iij Juny 1606 voors.
P. Pieterssen.'
Dat woord 'Ooch' heeft nogal voor
wat verwarring gezorgd. Heel lang
werd gedacht aan Callantsoog.
Maar dr Henk Schoorl ontdekte
dat er ook Oogduinen waren
aan de zuidkant van het eiland
Huisduinen. Oog eiland. En heel
lang hingen d'Oogduinen er ook als
een (schier)eiland bij. d'Oogduinen
werd Doggeduin (Donkere
Duinen). Zelfs kwam er een
Doggersvaart en het woord oogduin
raakte in vergetelheid. Behalve bij
Callantsoog (en Schiermonnikoog).
Ook deze kaart staat 'op z'n
kop': het noorden onder. Omdat
de kaart uitvoerig besproken is
door Henk Schoorl 4, menen
we hier te kunnen volstaan met
het detail waarop de ligging van
0iv}5
""t-c
"1 'ff
tr-.-- y ■a"
j Ut».
Er-n 1