De Spoorweghaven
De vroege geschiedenis van Den
Helder kent twee belangrijke han
delsperiodes.
Allereerst die, waarin de kustbe
woners vrachtvaarders en walvis
vaarders tot ver in de achttiende
eeuw hun diensten aanboden. En
vervolgens de periode, waarin de
haven van Nieuwediep tot in alle
uithoeken van de wereld bekend
raakte en Noord-Holland zelfs de
spoorlijn deed opleveren.
Maar daarvoor moeten we eerst
terug naar die gedenkwaardige
derde oktober van 1851 toen de
Helderse haven bij Koninklijk
Besluit tot laad- en losplaats werd
aangewezen. Dit betekende, dat de
haven zich vanaf dat moment kon
ontwikkelen tot handelshaven, na
eerst decennia lang tegengewerkt
te zijn door het machtige Amster
dam uit angst voor concurrentie.
Eindelijk konden de havenarbei
ders de vrachtschepen aan de
kaai van het Nieuwediep laden en
lossen, faar na jaar heerste er een
drukte van jewelste aan de haven
kant. Den Helder beleefde haar
grootste welvaart ooit.
Aangemoedigd door de
ontwikkelingen aan de haven wilde
de gemeente een goederenoverslag
op haar grondgebied met een
snelle treinverbinding naar het
achterland. Logisch, want in Noord-
Holland lagen alleen zandwegen
waarvan er slechts enkele bestraat
waren. Treinverbindingen liepen
toen alleen nog maar in het
midden van het land. Zoals de
lus tussen Haarlem, Amsterdam,
Utrecht en Rotterdam met
belangrijke aansluitingen op de
lijnen naar Duitsland en België.
De dichtstbijzijnde lijn voor
de Noordkop was Amsterdam
- Haarlem. En dat was nou de
kwetsbaarheid van de huidige
marinestad. Den Helder moest
het over water doen via het trage
bochtige Noordhollands Kanaal
en voor vervoer over land met
de diligence. De Spoorwegwet
van 1860 bracht de ommekeer
met plannen voor een landelijk
spoorwegnet. Dat was nodig ook,
want de havens van Hamburg
en Antwerpen waren inmiddels
uitgegroeid tot geduchte
concurrenten. De regering besliste
dat de Staat der Nederlanden de
kostbare spoorwegen zou aanleggen
en dat daarna de exploitatie in
particuliere handen zou komen.
Een van de belangrijkste aan te
leggen lijnen was de zogeheten
staatslijn K, de lijn vanaf Den
Helder. De reden waarom de
regering deze verbinding een
hoge prioriteit gaf was niet het
reizigersvervoer in Noord-Holland.
Hoofdzaak was, dat de spoorlijn een
zijtak moest krijgen vanaf de haven
het Nieuwediep ter hoogte van de
verbinding met het Noordhollands
Kanaal. Daarvandaan konden
vrachtschepen aan de kade
liggend hun goederen overslaan
in spoorwagens. Als locatie voor
de Spoorweghaven werd een stuk
landbouwgrond gekozen achter het
Noordhollands Kanaal. Een goed
bereikbare plek nabij de haven.
In 1863 werd begonnen met de aan
leg van de spoorlijn. Opvallende wer
ken waren daarbij het uitdiepen in
de Nollen van de Schooten van een
sloot ter lengte van 500 meter om de
De Spoorweghaven tijdens de bloeiperiode.
42