De kop in kaart (2)
Sgro(o)ten (1573)
Hoewel er een generatie verschil
tussen Jacob van Deventer (1500-
1575) en Christiaan Sgroten, (1530-
1603) bestaat, werkten zij vrijwel te
gelijkertijd als koninklijk landmeter
voor Filips II. In 1568 ontving de
uit Duitsland (Sonsbeek) afkomsti
ge Sgroten van Al va de opdracht tot
"la description des villes et pays de
Sa Majesté, de leurs limetes et fron
tieren".1
In het voorwoord van zijn manu
script-atlas te Madrid, vermeldt de
auteur dat hij zijn kaarten met
"haastige pen" getekend heeft. Hij
kreeg dan ook de vervolgopdracht
wat nauwkeuriger, dat wil zeggen
gedetailleerder, te werk te gaan in
een tweede serie (schaal
1:120.000). Pas in 1590 droeg Fi
lips II de hertog van Parma (te
Brussel) op, de (tweede) atlas in
ontvangst te nemen.
"Over de wijze waarop het Neder
landse gebied door Sgroten in kaart
werd gebracht is niets bekend. Ver
gelijking met Van Deventers pro-
vinciekaarten toont aan dat diens
meetkundige grondslag overgeno
men werd." Aldus prof.dr. C. Koe
man. En hij vervolgt: "Dat hij veel
gereisd heeft vermeldt hij in de in
leiding van zijn atlas en wordt be-
Afb. 1
Deze kaart van
3573 (Christiaan
Sgrotenis één
van de oudste
kaarten van het
eiland Huisdui
nen. Behalve het
dorp huisduinen
en bakens voor
de zeevaart is
ook het buurt
schap De Torp
ingetekend. Het
afgebeelde kerkje
is mogelijk in de
13e eeuw ge
bouwd
vestigd door zijn declaraties be
treffende de kosten van bedienden
en bagage. Maar hij blijkt Hollands
Noorderkwartier en met name
West-Friesland zeer onvolledig be
reisd te hebben, want in West-
Friesland ontbreken alle wegen."2
Al eerder had dr. J. Westenberg
erop gewezen dat het kaartbeeld
van Sgroten de toestand in de twee
de helft van de i5e eeuw weergaf
(en dus niet van de i6e eeuw).3
Maar dat neemt niet weg dat er
(juist daardoor?) op deze kaart heel
wat interessants te zien is!
Prachtig is bijvoorbeeld te zien hoe
de westelijke Waddenzee uit nog
niet weggeslagen veengebied (Die
Moerwardt) bestond, terwijl in wer
kelijkheid dit veen grotendeels ver
dwenen was. Ook bij Texel en
Huisduinen (Vogelzandt) is heel
wat "verdronken land" nog op de
kaart aangegeven. Voor de ingang
van het Marsdiep is een grote koop
vaarder getekend, zodat er van de
daar liggende zandbanken niets te
zien is. Ter weerszijden van het
Oude Diep (Oude Veer) worden de
(wad) geulen in de verdronken ge
bieden met name genoemd. Opval
lend is daarbij de naam kerkhof
zwin, een geul langs een verdron
ken kerkhof. In het - zeer breed
aangegeven - Oude Veer staat ter
"verklaring": Anno 1570 ingelopen.
Allerheiligenvloed 1570
Inderdaad is de enige decennia eer
der bedijkte Zijpe tijdens de Aller
heiligenvloed ondergelopen en als
gevolg van oorlogshandelingen in
feite tot de definitieve bedijking in
r 597 geïnundeerd gebleven. Tussen
Camp en Petten staan een twintig-
io3
