van een 'open' Zijpe en een smalle
strandwal waarop als eilanden het
Ketelduin, Callantsoog en Huisdui
nen, overeenkomend met de kaart
van Jacob van Deventer "de vader
van de Nederlandse kartografie".
Jacob van Deventer (1500-1575)
Jacob van Deventer werd omstreeks
1500 geboren, waarschijnlijk in
Kampen. Een belangrijk deel van
zijn jeugd bracht hij door in Deven
ter, waarna hij op 24 april 1520
werd ingeschreven aan de Universi
teit van Leuven. Tussen 1536 en
1545 vervaardigde hij kaarten van
vijf Nederlandse provinciën, t.w.
Brabant, Holland, Gelderland,
Friesland en Zeeland. In 1557/58
kreeg hij opdracht (van Philips II)
voor een steden-atlas van de toen
malige Nederlanden, in totaal 260
steden, waarvan 116 binnen onze
huidige landsgrenzen (61 in België,
37 in Noord-Frankrijk, 2 in Luxem
ajbeelding j
burg, 7 in het uiterste westen van
Duitsland). Hij moest de steden
"visiteren bezoeken), meten en
beschrijven", een gigantisch kar
wei! Toch klaarde hij de klus in nog
geen twintig jaar! In het voorjaar
van 1572 week hij vanwege de plun
dering van Mechelen (waar hij toen
dertig jaar woonde) uit naar Keu
len. Daar overleed hij in 1575. 3)
Holland volgens Van Deventer
Vanaf 1530 heeft de landmeter Ja
cob van Deventer van de Staten op
drachten ontvangen tot het opme
ten en in kaart brengen van vijf Ne
derlandse gewesten. Precieze da
tum van de opdracht en datum van
uitgave zijn niet meer bekend.
Exemplaren van de eerste druk be
staan niet meer. De kaart van Hol
land is in 1542 gedrukt als houtsne
de op een schaal van 1:180.000. Als
voorbeeld voor de houtsnijder zal
een handschriftkaart gediend heb
ben. Op afbeelding 3 is te zien dat
de houtblokken ter hoogte van Cal
lantsoog ('t Oighe) iets verschoven
zijn. De bewaard gebleven kaart is
gedrukt in Antwerpen bij Bernard
v.d. Putte. De gewestkaarten van Ja
cob van Deventer zijn de eerste die
op driehoeksmeting berusten. 4)
Van Deventer heeft het zich in zo
verre gemakkelijk gemaakt dat hij
de situatie bij hoogwater heeft
weergegeven (afbeelding 3). In feite
staan behalve de eilanden Texel en
Wieringen in 't noorden, Huisdui
nen en Callantsoog als duinforma
ties op een smalle strandwal aange
geven. Vóór de kust staat een strook
gearceerd als ondiep water. Recent
weggeslagen kustgebieden?
De zandbanken voor de ingang van
het Marsdiep staan niet aangege
ven. In 't zuiden, tussen Petten en
Camp zijn wel een twintigtal
hoofden (strekdammen) getekend.
Van het eiland Huisduinen is de al
gemene vorm goed weergegeven:
in 't noorden de Noorderduinen,
die in 't westen samenkomen met
de Grafelijkheidsduinen, dan de
Zuiderduinen en ten zuiden daar
van, los getekend, de Oogduinen
(d'Oog werd Dogge en Doggers
vaart). Tussen Noord- en Zuiddui
nen, in het zgn. Tussenland, zijn
enkele lijntjes aangegeven, die de
daargelegen polderdijken Koogdijk
en Nieuwlanderdijk moeten voor
stellen. Het dorp Huisduinen staat
aangegeven, de 'Helder buurt' (in 't
noorden) niet, wél de twee bakens
voor de scheepvaart. Tenslotte is
nog juist zichtbaar aan de oostrand
van de strandwal het Torp. De zee
gaten tussen Huisduinen en Cal
lantsoog (Heersdiep, Buisegat,
Scoutegat of Cleygat) zijn niet aan
gegeven. Hoewel de vorm van het
eiland Callantsoog wel ongeveer
juist is (met een dijkje aan de oost
zijde van het eiland), geeft 't toch
een verouderd beeld. Vóór 1500 la
gen er twee nederzettingen en ook
twee kerken op het eiland, in 't
noorden een kapel, in 't zuiden een
kerk. In de Informacie, een belas-
22
