West-Friezen in brand gestoken.
Alkmaar was toen al wel 'omwald',
want bij een eerdere verwoesting
van het plaatsje in 1166 waarbij de
kerk gespaard bleef, wordt het een
'oppidulum' genoemd, hetgeen op
een versterkt karakter wijst.
Ten noordoosten lag het hoger ge
legen land van Torenburg (de Kool
tuin hoorde bij dit kasteel), maar
dit gebied kwam pas ca. 1400 "bij
de stad". De Mient en omgeving
was al eerder in gebruik genomen,
want in 1381 is er sprake van een
huis met hofstede: "apud vicum qui
dicitur Venitzen stege", op de hoek
dus van het Fnidsen. Na ca. 1400
breidde de stad zich uit naar het
noorden en het oosten. De Voor-
meer werd aangeplempt en het ge
wonnen land verkocht. Zo ontston
den de Sint Jansstraat (1482), Huig-
brouwerstraat en Verdronkenoord
(1486) en Sint Annastraat (1510).
Met de opbrengst werd de Grote
kerk gebouwd; ook de kapelkerk
verrees in die jaren (1480-1500).
Doordat de poorters hadden deelge
nomen aan de opstand van het
Kaas- en Broodvolk (1492) werd de
stad zwaar beboet en "ontmanteld".
De stad bleek toen echter wel een
gemakkelijke prooi voor Geldersen
en Friezen (1517). Vandaar dat er
opnieuw vestingwerken werden
aangelegd, met de Friese poort als
eerste aanzet (1528), gevolgd door
de Kennemerpoort (1532). Pas toen
werd de stad ook naar het zuiden
uitgebreid (Oudegracht,1536). Wan
neer (en waar) het eerste stadhuis
gebouwd werd, is niet bekend. Wel
weten we dat toen het stadhuis in
de Langestraat in 1509 werd ge
bouwd, daarmee een ouder gebouw
vervangen werd. De tegenwoordige
Waag was destijds een buiten de
stad gelegen Heilige Geesthuis, se
dert 1557 in gebruik als waag. Door
dat vanwege de boeten na de op
stand in 1492 een lijst is opgesteld
van bewoners, weten we dat er in
totaal 1007 haardsteden en 24 lege
huizen waren. Er zullen toen dus
ongeveer vijfduizend bewoners ge
weest zijn.
Meester van Alkmaar werd de schil
der Cornelis Buys genoemd die in
1504 voor de Sint Laurens- of Grote
kerk een reeks voorstellingen van
de zeven werken van barmhartig
heid schilderde (aanwezig in Rijks
museum, Amsterdam).
Literatuur:
W. Jappe Alberts, "De Middeleeuwse
stad" (1965)
f.W. de Jongh en H. Wagenvoort, "Een
stad in de middeleeuwen" (1930?),
ze j.
E.H.P. Cordfunke e.a., "Van Boerderij
tot middeleeuwse stad"
"Alkmaarse Studiën" (1972), no. 1
De Friese buitenpoort, waarvan de bouwstijl duidelijk werd geïnspireerd door de herin
nering aan de Torenburg.
110
