en Ceylonese donderbussen, het
(saaie) leven op het eilandje Deshi-
ma in Japan, de theehaven aan de
Parelrivier, Chinese souvenirs voor
de Deense koning en de strijd
tegen de Portugezen in India.
Vreemde, exotische, spannende
verhalen en fantastisch geïllus
treerd. Met recht de kleurrijke
wereld van de VOC!
Het boek "Kennis en Compagnie"
onder redactie van Leonard Blussé
en Ilonka Ooms, heeft als onderti
tel de VOC en de moderne weten
schap (ISBN 9050185746, 240
blz., 30.00). In dit boek wil men
laten zien hoeveel kennis, die al in
de VOC-tijd vergaard is, bruikbaar
is gebleven tot op de dag van van
daag.
Zo schrijft Vincent Icke in het eer
ste hoofdstuk getiteld 'Zeilen door
het Heelal' over de wijze waarop
de VOC-schippers hun koers
bepaalden aan de hand van de ster
renhemel. Hun waarnemingen
waren zo nauwkeurig dat de Leidse
sterrenkundige Oort ze nog in de
20e eeuw kon gebruiken om te
bewijzen dat sterren niet 'stilstaan',
maar in voortdurende beweging
zijn.
In een volgend hoofdstuk laat
planoloog Van Oers zien hoe ste
denbouwers in dienst van de VOC
zich lieten inspireren door het
werk van Simon Stevin. De VU-
hoogleraar Gerrit Schutte legt uit
dat de VOC er op uit was haar han
delsimperium de gestalte te geven
van een christelijke staat met enke
le grote concentraties van (gerefor
meerde) christenen aan de Kaap
(Zuid Afrika), op Ceylon, in Bata
via en op de Moluklcen. Interessant
is ook het hoofdstuk 'Van tolken,
papegaaien en predikanten: het
Maleis in de VOC'.
Oerdegelijk, maar minder aanspre
kend is het hoofdstuk over de
maatschappijwetenschappen met
onderwerpen als 'De moderne NV
als Compagnie', 'De andere wereld
van recht en bestuur' en (van
Femme Gaastra): 'Succesvol onder
nemerschap, falend bestuur? Het
beleid van de bewindhebbers van
de VOC, 1602-1795'.
De afdeling natuurwetenschappen
bevat interessante hoofdstukken
over de beruchte scheurbuik en de
planten- en dierenwereld van de
Insulinde. Het laatste gedeelte,
getiteld 'Vrije Kunsten' gaat over
schilder- en prentkunst en over
reisliteratuur, geschreven door
Compagniesdienaren en andere
reizigers. Inderdaad: Wie verre rei
zen doet
Een mooi, maar niet altijd zo
gemakkelijk boek. Spannend zijn
ook de verhalen over de reis van
schipper Willem Corneliszoon
Schouten en Jacques Lemaire, de
zoon van Isaac Lemaire. De laatste
was wegens fraude gewipt uit
het VOC-bestuur en trachtte vervol
gens het monopolie van de VOC te
omzeilen door een andere weg
naar Indië te vinden dan 'om Kaap
de Goede Hoop en door Straat
Magelhaes'. Die andere zeeweg -
Straat Lemaire - is inderdaad
gevonden, maar heeft Lemaire uit
eindelijk niets opgeleverd.
Als Nieuwedieper vind ik het jam
mer dat Isaac le Maire in zijn rol als
bedijker op het eiland Huisduinen
niet eens genoemd wordt. Het
fraaie boek van dr. Henk Schoorl
over Lemaire als koopman en bedij
ker ontbreekt zelfs in de literatuur
lijst. Toch is het boek van Dirk Jan
Barreveld "Tegen de Heeren van de
VOC. Isaac Lemaire en de ontdek
king van Kaap Hoorn" (ISBN
9012094763, 256 blz. 22,05) een
fraai en spannend boek!
Hoewel de laatste jaren meer boe
ken over de VOC verschenen zijn,
wil ik er tenslotte nog één (uit
1988) noemen: "De VOC in Neder
land" door Roelof van Gelder en
Lodewijk Wagenaar. In dit boek
worden namelijk 'Sporen van de
Compagnie'in ons land behandeld:
kantoren, pakhuizen, werfgebou-
wen en uitvaarroutes. Het gaat
over Hoorn en Enkhuizen,
Amsterdam, Rotterdam, Delft, en
Middelburg. En natuurlijk over het
Marsdiep. Helaas niets over Den
Helder. Er zijn daar ook geen spo
ren, zult u zeggen. Toch wel. Op
de Algemene Begraafplaats. Daar
bevindt zich nog de grafzerk van
Roelof Robijn (1728-1781), een Hel-
derse Commandeur der Oost-Indi
sche Compagnie.
"Hier legt Begraven Roelof
Robijn
In Zijn Leven Commandeur
In Dienst Der Oost Inde
Compe
Ter Reede Texel Gebooren
Den
30 November 1727 En Over-
leeden
Den 27 September 1781."
Dat ene kleine spoortje had ik toch
graag vermeld gezien.
Jan T. Bremer
16