en Ceylonese donderbussen, het (saaie) leven op het eilandje Deshi- ma in Japan, de theehaven aan de Parelrivier, Chinese souvenirs voor de Deense koning en de strijd tegen de Portugezen in India. Vreemde, exotische, spannende verhalen en fantastisch geïllus treerd. Met recht de kleurrijke wereld van de VOC! Het boek "Kennis en Compagnie" onder redactie van Leonard Blussé en Ilonka Ooms, heeft als onderti tel de VOC en de moderne weten schap (ISBN 9050185746, 240 blz., 30.00). In dit boek wil men laten zien hoeveel kennis, die al in de VOC-tijd vergaard is, bruikbaar is gebleven tot op de dag van van daag. Zo schrijft Vincent Icke in het eer ste hoofdstuk getiteld 'Zeilen door het Heelal' over de wijze waarop de VOC-schippers hun koers bepaalden aan de hand van de ster renhemel. Hun waarnemingen waren zo nauwkeurig dat de Leidse sterrenkundige Oort ze nog in de 20e eeuw kon gebruiken om te bewijzen dat sterren niet 'stilstaan', maar in voortdurende beweging zijn. In een volgend hoofdstuk laat planoloog Van Oers zien hoe ste denbouwers in dienst van de VOC zich lieten inspireren door het werk van Simon Stevin. De VU- hoogleraar Gerrit Schutte legt uit dat de VOC er op uit was haar han delsimperium de gestalte te geven van een christelijke staat met enke le grote concentraties van (gerefor meerde) christenen aan de Kaap (Zuid Afrika), op Ceylon, in Bata via en op de Moluklcen. Interessant is ook het hoofdstuk 'Van tolken, papegaaien en predikanten: het Maleis in de VOC'. Oerdegelijk, maar minder aanspre kend is het hoofdstuk over de maatschappijwetenschappen met onderwerpen als 'De moderne NV als Compagnie', 'De andere wereld van recht en bestuur' en (van Femme Gaastra): 'Succesvol onder nemerschap, falend bestuur? Het beleid van de bewindhebbers van de VOC, 1602-1795'. De afdeling natuurwetenschappen bevat interessante hoofdstukken over de beruchte scheurbuik en de planten- en dierenwereld van de Insulinde. Het laatste gedeelte, getiteld 'Vrije Kunsten' gaat over schilder- en prentkunst en over reisliteratuur, geschreven door Compagniesdienaren en andere reizigers. Inderdaad: Wie verre rei zen doet Een mooi, maar niet altijd zo gemakkelijk boek. Spannend zijn ook de verhalen over de reis van schipper Willem Corneliszoon Schouten en Jacques Lemaire, de zoon van Isaac Lemaire. De laatste was wegens fraude gewipt uit het VOC-bestuur en trachtte vervol gens het monopolie van de VOC te omzeilen door een andere weg naar Indië te vinden dan 'om Kaap de Goede Hoop en door Straat Magelhaes'. Die andere zeeweg - Straat Lemaire - is inderdaad gevonden, maar heeft Lemaire uit eindelijk niets opgeleverd. Als Nieuwedieper vind ik het jam mer dat Isaac le Maire in zijn rol als bedijker op het eiland Huisduinen niet eens genoemd wordt. Het fraaie boek van dr. Henk Schoorl over Lemaire als koopman en bedij ker ontbreekt zelfs in de literatuur lijst. Toch is het boek van Dirk Jan Barreveld "Tegen de Heeren van de VOC. Isaac Lemaire en de ontdek king van Kaap Hoorn" (ISBN 9012094763, 256 blz. 22,05) een fraai en spannend boek! Hoewel de laatste jaren meer boe ken over de VOC verschenen zijn, wil ik er tenslotte nog één (uit 1988) noemen: "De VOC in Neder land" door Roelof van Gelder en Lodewijk Wagenaar. In dit boek worden namelijk 'Sporen van de Compagnie'in ons land behandeld: kantoren, pakhuizen, werfgebou- wen en uitvaarroutes. Het gaat over Hoorn en Enkhuizen, Amsterdam, Rotterdam, Delft, en Middelburg. En natuurlijk over het Marsdiep. Helaas niets over Den Helder. Er zijn daar ook geen spo ren, zult u zeggen. Toch wel. Op de Algemene Begraafplaats. Daar bevindt zich nog de grafzerk van Roelof Robijn (1728-1781), een Hel- derse Commandeur der Oost-Indi sche Compagnie. "Hier legt Begraven Roelof Robijn In Zijn Leven Commandeur In Dienst Der Oost Inde Compe Ter Reede Texel Gebooren Den 30 November 1727 En Over- leeden Den 27 September 1781." Dat ene kleine spoortje had ik toch graag vermeld gezien. Jan T. Bremer 16

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 2002 | | pagina 16