Uit:
placht hij die voor nadere referte in
een zak van zijn colbert te steken.
Dat was net zö afdoend om iets
zoek te maken als de werkwijze van
die officier van administratie, waar
van werd verteld dat hij vervelende
nota's van het departement in het
archief-der-onbegri j pelij ke-stuk-
ken" deponeerde; en dat was: naar
buitenboord door het hutpoortje.
Maar toen er rappel en "het heeft
mijn aandacht getrokken" van des
ministers zijde kwam om een ant
woord op een zeer belangrijk epis
tel hebben wij (de griffier in de eer
ste plaats) dagen gezocht naar dat
stuk; dat tenslotte werd gevonden
achter de deur in een oud jasje, dat
de direkteur aantrok als hij in het
dok onder een schip wilde gaan en
druipwater en verfspatten vreesde.
Zoals over de hele werf, was ook in
de direktiekamer nog veel herinne
ring aan de reeds jaren geleden af
getreden direkteur, Ir. Rappard,
een zeer markante figuur over wie
nog verschillende annecdotes gang
baar waren. Met een kritisch oog
bezag hij de marine met een: "ja,
ja"!, nu hadden zij de huisvlijt, toen
de Zweedse gymnastiek en nu heb
ben zij de sport. Welke nieuwighe
den hij als een soort ziekten zag,
die wel weer zouden over gaan, of
een mode naar model van buiten
landse marines. Vandaag zou hij de
"inspraak" genoemd hebben. De
Rijkswerf kreeg maar weer last van
die nieuwigheden, omdat er weer
van alles nodig was; om kort er op
weer vergeten te worden. Inder
daad waren daarvan in magazijnen
bewijzen te vinden. De direkteur
woonde in het "Paleis", het com-
mandementsgebouw aan de bui
tenhaven en er werd gezegd dat
door elke dag middels een andere
poort of ingang naar binnen of bui
ten te gaan hij zonder veel moeite
een overzicht over het bedrijf hield;
waarbij verteld werd dat hij een per
soonlijke "geheime" ingang door
een hek bij de keersluis had. Onge
twijfeld was streven naar "nieuw
bouw" op zijn werf ook voor Ir. Vis-
man iets vanzelf sprekends en de
concurrentie van de goedkoper wer
kende particuliere werven en de on
voldoende geworden outillage (Wil
lemsoord had nooit grote bouwhel-
ling) maakte dat de aanbouw van
zelfs kleinere eenheden een zeld
zaamheid was geworden. Het laat
ste was in deze periode het torpedo-
werkschip "Mercuur" (225 ton
wvp), dat 26 februari 1935 op stapel
gezet op 1 juli 1936 in dienst kwam.
Een stoomschip, dat later in 1960
nog motorschip is geworden. So-
lied en degelijk en de werf was er
trots op geweest; de direkteur niet
het minst!
Wij zullen de direkteur, die een
zaakje van de tuchtraad onderhan
den heeft, in gesprek laten met de
officier van politie en het arsenaal
verder gaan bezien. Terloops zij
aangetekend dat die tuchtraad1) een
orgaan was, dat bedrijfsvergrijpen,
zoals dagdieverij, behandelde en
waarin ook lager werfpersoneel zit
ting had. Deze raad kon de straf
van "wandelen" opleggen, dat wil
zeggen een of meer dagen verlof
zonder loon. Een straf die moeder-
de-vrouw zwaarder trof dan de de
linquent zelf. Een merkwaardig
heid van tuchtcollege was, dat de le
den-werknemers crimineler oor
deelden dan de voorzitter (wiens
plaats de chef-arsenaal enkele ma
len moest bezetten) en die min of
meer als verdediger ambtshalve op
trad om de zaak als het kon met
een standje af te doen.
x) De tuchtraad of z.g. dienstcom
missie had in 1936-1937 een viertal
leden werknemers, vert. de Christ.
Bond, de Rooms Kath. Bond en de
Neutrale Bond ("Onderling Be
lang").
Wordt vervolgd.
Arsenaal, indrukken van de Rijks
werf Willemsoord uit de jaren
1936-1937, door
A.G. Vromans kapitein ter zee b.d.
(Amstelveen 1970).
Blad 7 t/m 9 hoofdstuk: De Direc
tie.
Het manuscript is aanwezig op het
Instituut voor Maritieme Historie
van de Koninklijke Marine te Den
Haag en bevindt zich in de 'Collec
tie Vromans'.
In de tekst zijn geen verbeteringen
aangebracht.
Met dank aan de heer
M. A. van Alphen.
De foto bij dit artikel maakt geen
deel uit van het oorspronkelijke
manuscript.
126
