De tweede synagoge aan de Kanaalweg De eerste synagoge aan de Kanaalweg was in 1837 gebouwd. In de jaren twintig van de 20e eeuw was het gebouw aan verbetering toe (afb. i). Aanvankelijk dacht men nog het bestaande gebouw te kunnen opknap pen, maar wegens de bouwvallige toestand besloot men toch tot nieuw bouw. Men begon gelden in te zamelen, zo werd op 9 december 1925 een concert gegeven ten bate van het bouwfonds voor de nieuwe syna goge. De nieuwbouw kwam ter plaatse van de oude synagoge en de nieuwe voorgevel kreeg vrijwel dezelfde afmetingen als de oude. Tijdens de bouw werden synagogediensten en lessen gehouden in het oude raadhuis van Den Helder T afb. 1: Vroegere synagoge Den Helder (1837). Architect Harry Elte Phzn Voor de keuze van de architect ging het bestuur van de joodse gemeen te te rade bij de Nederlandsch-Is- raëlietische Hoofdsynagoge (N.I.H.S.) in Amsterdam. Sinds 1925 was Harry Elte Phzn (1880- 1944) bij de N.I.H.S. in dienst als architect. De joodse gemeente in Amsterdam stond toen voor een be langrijke bouw- opgave. Wegens de verhuizing van een groot deel van de jood se bevolking uit het centrum van de stad naar de nieuwe wijken in zuid en oost, dienden hier nieuwe syna gogen gebouwd te worden. Elte werd onder an dere belast met het ontwerp van een synagoge aan het Jacob Obrechtplein in Amsterdam- Zuid. Elte had toen al een be langrijke naam als architect van synagogen. Vóór de Eerste Wereldoorlog al had hij in Amsterdam twee kleine vereni gingssynagogen ontworpen. Tus sen de beide wereldoorlogen volg den nog de restauraties van de sy nagogen in Zutphen (1921) en Amersfoort (1926) en twee belang rijke nieuwe synagogen in Den Haag (Nieuwe Molstraat, 1923) en Utrecht (Springweg, 1925). De sy nagoge aan hetObrechtplein (1927) zou het hoogtepunt in zijn oeuvre worden. Voor het ontwerp liet hij zich inspireren door de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright (1867-1959), wiens werk door lezingen van H.P. Berlage en publicaties in het tijdschrift Wen dingen in Nederland bekend was ge worden. De bouwstijl wordt wel 'in ternationaal expressionisme' ge noemd. Het gebouw staat op de hoek van het J. Obrechtplein en de Heinzestraat, en bood de architect dus alle gelegenheid om de synago ge op een bijzondere manier vorm te geven. De grote kubusvormige bouwmassa's domineren het plein. Langgerekte verticale vensters in de zijgevels van de synagogeruimte, boven de hoofdentree en in de to ren, en horizontale, overkragende daklijsten en luifels doorsnijden de bakstenen volumes. Ondanks enig beeldhouwwerk maken de gevels een strenge en sobere indruk (afb. 2). Ook in deze periode was Elte, als architect van de N.I.H.S., ver antwoordelijk voor de ontwerpen van de metaheirhuizen2 in Amster dam, Diemen en Muiderberg. Harry Elte was in 1880 in Amster dam geboren als zoon van Philip Elte, die jarenlang hoofdredacteur was van het Nieuw Israelietisch Weekblad, het meest gelezen joodse blad, en dat daardoor een belangrij ke invloed had op het traditionele, orthodox-joodse Nederland. Zoon Harry (oorspronkelijk Hartog) be zocht de ambachtsschool, waar hij het einddiploma meubelmaken be haalde, en richtte zich daarna meer op de bouwkunde door lessen te volgen aan de Avondteekenschool 114

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 2002 | | pagina 14