Portret van Willem
van Oranje. NHD
28 september 2000
inner van de be
lastingen in Bra
bant (nog) niet
had afgedragen,
is een ander ver
haal, een ver
haal dat wij niet
kenden en onze
onderwijzer
waarschijnlijk
ook niet. In wer
kelijkheid had
Karei V ook weer niet zoveel be
moeienis met de Nederlanden. Al
gauw na zijn meerder jarig-verkla
ring in 1515 droeg hij het gezag
weer over aan zijn tante Margare-
tha van Savoye, die ook daarvóór
landvoogdes was. En na haar over
lijden in 1530 maakte Karei V zijn
zuster Maria van Hongarije land
voogdes.
Dit waren beide begaafde vrouwen
aan wie de Nederlanden (en ook
Karei V) veel te danken hebben ge
had. Met name Antwerpen, dat
profiteerde van de achteruitgang
van Brugge door de verzanding van
het Zwin, werd dé handelsstad van
Europa. Niet voor niets haalde Jan
van Scorel, de initiatiefnemer van
de bedijking van de Zijpe, zijn geld
van de Antwerpse beurs.
Troonsafstand
In de hoofdstad Brussel waar het
hof zetelde, bevonden zich ook de
drie vaste raden die de landvoogdes
ter zijde stonden: de Raad van State
gaf advies in regeringszaken, de
Raad van Financiën had toezicht op
de algemene geldmiddelen en de
Geheime Raad zorgde voor de wet
geving. Tot leden van de Raad van
State werden hoge edelen be
noemd, terwijl de beide andere ra
den vooral uit rechtsgeleerde, be
zoldigde ambtenaren waren samen
gesteld. Eén van die hoge edelen
ten tijde van de troonsafstand in
1555 was de toen nog zeer jeugdige
Willem van Oranje (1533-1584) die,
toen hij in 1544 erfgenaam werd
van het prinsdom Oranje, naar het
hof was gehaald om daar te worden
opgevoed en geschoold.
Hoewel de Nassau's protestant wa
ren, kreeg Willem aan het hof een
Karei V zoals hij er echt uitzag (met
extreem uitstekende onderkaak, geschil
derd door Lucas Cranach de Oude, 7533.
katholieke opvoeding, zoals hij ook
als eerste taal het Frans moest gaan
beheersen en het Duits zijn tweede
taal werd. Door zijn huwelijk met
de rijke erfdochter Anna van Buren
in 1551 was Willem pas echt rijk en
aanzienlijk geworden. Eén jaar la
ter, bij het uitbreken van de Frans-
Habsburgse oorlog, kreeg hij reeds
het bevel over een regiment. Drie
jaar later was hij al kapitein-gene
raal van het gehele leger aan de
Maas, 'dankzij de persoonlijke
gunst van Karei V die hem dit hoge
ambt bezorgde, met voorbijgaan
van velen die hem in leeftijd en er
varing overtroffen'. (Van Deursen)
Filips II, de nieuwe heer der Neder
landen, benoemde Oranje in de
Raad van State en liet hem opne
men in de Orde van het Gulden
Vlies. En toch ging het mis...
'Centenbak'
Karei V was uitgeblust en somber.
Drie jaar later stierf hij, 58 jaar oud.
Karei V had gedacht als een onver
schrokken, christelijke Hercules
een eind te maken aan de verdeeld
heid in Europa. Hij had
gedroomd van een
heerschappij over heel
(West) Europa, zoals
ooit in de gouden tij
den van de romeinse
schilders als Titiaan.
Vastberaden te paard of
als wijze keizer in sta
tiegewaad met jacht
hoorn, waarbij zijn ex
treem uitstekende on
derkaak handig was
weggeschilderd onder
een martiale baard.
Heeft die 'centenbak'
zijn dood bespoedigd?
Hij was kreupel door
de jicht, had syfilis (ge
had), maar die kaak
werd hem wellicht noodlottig. Hij
kon zijn mond niet meer dicht krij
gen, dat maakte hem kortademig
en slecht te verstaan. Hij was op
dieet maar daar trok hij zich weinig
98