97
af-
den dat gewone mensen de bijbel
niet konden lezen, alleen omdat die
'in het Latijn', de geleerde taal van
die tijd, was te lezen? En uiteraard
was Maarten Luther niet de enige
die uit de katholieke kerk stapte:
vele duizenden volgden zijn voor
beeld. Natuurlijk vond Karei V dat
niet leuk, maar - zo begrepen wij -
hij vond het niet onoverkomelijk, in
tegenstelling tot zijn zoon Filips II
die hem in 1555 opvolgde. Door toe
doen van die Spaanse fanatiekeling
zou het allemaal goed fout gaan, ja
zou de Tachtigjarige Oorlog (1568-
1648) uitbreken en onze goede ge
trouwe Willem van Oranje worden
vermoord (1584). Dat Karei V
Luther en zijn aanhangers wel wil
de vervolgen, maar dat niet kon
omdat de oorlogen met de Turken
en Fransen hem bezig hielden, wis
ten wij niet. Toch begrepen we wel
zoveel van de situatie in het Duitse
rijk, dat als een vorst zelf protestant
wilde zijn, de keizer daar toch niet
zo veel aan kon doen. In de Neder
landen had Karei V het echter wel
voor het zeggen. Eerst nog niet
overal; Friesland erkende hem in
1524, Utrecht en Overijssel in 1528,
Groningen in 1536, Gelre tenslotte
in 1543.
De in ons land ingestelde inquisitie
bracht zelfs de eerste martelaren op
de brandstapel. Maar ja, met name
de wederdopers die ook maatschap
pelijke veranderingen eisten maak
ten het er ook wel naar; die werden
dan ook hard aangepakt. Dat juist
ten tijde van Kareis afstand van de
regering vanuit Frankrijk de leer
van Calvijn, het calvinisme, mede
door zijn democratische opvattin
gen, spoedig een grote aanhang on
der het volk kreeg, vooral in de in
dustrie- en handelsgebieden van de
Zuidelijke Nederlanden, beseften
wij nog niet. En al helemaal niet dat
Calvijn leerde, dat de onderdanen
zich tegen de vorst mogen verzet
ten, wanneer deze hun godsdienst
aantastte. Juist daardoor werd het
strijdbare calvinisme met zijn hech
te organisatie en zijn vastomlijnde
leerstellingen véél
gevaarlijker voor de
katholieke regering
dan de leer van Lut
her. En juist daar
kreeg Filips II na
de troonsafstand
van zijn vader in
1555 mee te maken.
Zijpe
Waarschijnlijk
doordat meester
Koopman, die ons
in het oorlogsjaar
1942/43 les gaf in
de consistorie van
de (gereformeerde)
Bethelkerk in de
binnenstad van
Den Helder - zelf
als evacué (tijdelijk)
woonachtig was
aan het Noordhol
lands Kanaal in 't
Zand (Zijpe) -
vertelde hij ons óók
dat dankzij Karei V
de bedijking van de
Zijpe in 1551/52
voor de eerste maal
tot stand gekomen
was. De eerste gro
te bedijking in de
Kop van Noord-
Holland in een tijd
dat daar alleen nog
maar de eilanden
Huisuinen, Cal-
lantsoog en Wie-
ringen lagen. Een
van de financiers,
Mr N. Nicolai, was
zelfs secretaris van
keizer Karei V ge
weest. Dat deze
Mr. Nicolai eigen
lijk een ordinaire
oplichter was, die
de bedijking van de
Zijpe meefinan-
cierde met belas
tinggeld dat hij als
De vertegenwoordiger in de Raad van State van Friesland
die weigerde te knielen voor Karei V.
Illustratie van J.H. Isings. Uit: Gulden Sporen,
uitgeverij De Vuurbaak, Groningen 1976.
A