96
onze keizer een muzelman (mos
lim) neerslaat! Op de vlag boven
het hoofd van de keizer de dubbe
le adelaar der Habsburgers. Op de
voorgrond kroon, rijksappel, rijks
zwaard, overdrachtspapieren.
Rechts daarvan enkele gezanten.
Links vertegenwoordigers van de
Staten, waaronder die van Friesland
die weigerden te knielen: 'Wij Frie
zen, knibbelje allinne foar God'.
'Negenmaal was ik in Duits
land, zesmaal in Spanje, ze
venmaal in Italië, viermaal
in Frankrijk, tweemaal reis
de ik naar Engeland, twee
maal naar Afrika, ontelbare
keren doorkruiste ik de weidse
gebieden van mijn verschillende
landen, achtmaal ben ik de
Middellandse Zee overgesto
ken'.
Borstbeeld van Karei V als baardloze adolescent en
afneembare hoed, circa 1515-1519.
Uit: NRC Handelsblad, 26.11.99.
met
Ik heb mijn best gedaan - zoiets
was het toen Karei V (1500-1558)
deze opsomming ten beste gaf bij
zijn troonsafstand. Hij was doodop
van al dat geregeer (tussen 1517 en
1555 was Karei van elke vier dagen
er één op pad) in 'een rijk waarin
de zon nooit onderging'.
Van zijn vader Philips de Schone
erfde hij de Bourgondische landen
waaronder de Nederlanden, door
zijn moeder Johanna (de Waanzin
nige) verwierf hij Spanje, Zuid-Ita-
lië en de Amerikaanse koloniën,
terwijl hij na de dood van zijn
grootvader Maximiliaan de Oosten
rijkse erflanden kreeg. Hij werd
toen (1519) ook tot keizer van Duits
land gekozen.
Maar het allermooiste vonden wij
schooljongens dat jaartal: 1500, Ka-
rel V te Gent geboren. Dat was nog
eens gemakkelijk te onthouden!
Net zoiets als 1600: Slag bij
Nieuwpoort - óók zo simpel. En dan
nog wel geboren te Gent. Dat was
toen een stad in de Nederlanden,
daar was zogezegd geen woord
Frans bij! Ach, arme. Hoe zouden
wij weten dat de moeilijk spreken
de, wat lispelende en stotterende
Karei V, eigenlijk maar één taal ooit
redelijk heeft leren spreken: het
Frans! Nederlands (en Latijn) wa
ren hem tenslotte naar het schijnt
niet helemaal vreemd, maar Duits,
Spaans of Italiaans heeft hij nooit
geleerd. Nee, wij dachten bij Gent
aan het Vlaams en dat vonden we
een ietwat koddige variant van onze
vertrouwde moedertaal. Wij kenden
zelfs wel Vlaamse liedjes en het iet
wat weemoedige 'Klokke Roeland'
zongen we zelfs tweestemmig: 'Bo
ven Gent rijst, eenzaam en grijs, 't
oude Belfort...' Het krijgshaftige
refrein zongen we dan met stem
verheffing:
'Trilt in Uw graf, trilt Gentse helden
Gij Jan van 't Hoen, gij Artevelden
Mijn naam is Roeland Klokkebrand,
en lui de storm in Vlaanderland'
Oorlogen
Onze onderwijzer vertelde ons over
de strijd van de grote keizer tegen
de Turken, die het aloude christelij
ke Europa in het oosten, maar ook
aan de Middellandse Zee bedreig
den. De keizer had óók problemen
met de paus, maar die waren er
meer. Dat de rijksgroten in het
Duitse rijk zich verzetten tegen de
keizer in zijn streven om onbe
perkte macht te verwerven von
den we logisch. Dat de Franse
koning Frans I zich 'ingesloten'
voelde door de Habsburgse landen
was eveneens te begrijpen. Dat die
oorlogen zoveel geld kostten begre
pen wij ook nog wel, maar niet dat
zijn geld opraakte. Hij was toch
ook heerser over het zilverrijke
Mexico en het legendarische
goudland El Dorado? En
dan ging hij extra belastin
gen heffen - 'beden' noem
den ze dat dan - in de Ne
derlanden en wee de stad
die ze niet betaalde. Zijn ei
gen geboortestad Gent nota
bene kreeg (in 1540) een straf
expeditie. Dat hij de paus liet
zien wie er de baas was op
'wereldlijk gebied' vonden we ge
weldig. Wat was dat voor kerel die
de mensen voor geld 'aflaten' liet
kopen om kwijtschelding van zon
den te krijgen?
Hervorming
Over de duistere praktijken van af
laathandelaren zoals de Dominica
ner monnik Tetzel en de wijze
waarop de Augustijn Maarten
Luther zich daartegen verzette kon
onze (protestantse) meester mee
slepend vertellen. Luther werd door
de paus in de ban gedaan (1520),
maar daar had Luther lak aan: hij
verbrandde de bul en verder niks.
Nou, dat was ook niet helemaal zo.
Natuurlijk moest Luther bij Karei V
op de mat komen. Hij werd 'voor
de Rijksdag in Worms gedaagd
(1521)'. Daar sprak hij met grote
overtuiging: 'Hier sta ik, ik kan niet
anders, God helpe mij'. Nou Karei
V deed hem niks, nou ja in de ban,
maar dat stelde niet zoveel voor.
Luther ging gewoon naar een be
vriende keurvorst om op diens kas
teel, de Wartburg, op zijn gemak de
bijbel te vertalen in het Duits. Het
was toch gewoon te zot voor woor-