89
de gou-
n aan de
erd uitge-
ran de di-
ïaal ge-
van de
sn, dat de
ïakers
et hoofd
auw was
crachten'
1 tot in de
oortdre-
r de werf
een in-
1 Rijks-
t zo heel
n aan het
;rd uitge-
pen van
endijk
ostzijde
gelastte
wen en
d door
ïnt' over-
let gehe-
rouwen
rande-
ding 'het
aal, de
56 hecta-
erd ont-
in de
poleon I
en Hel-
i de
aehoor-
gevecht
:r kleine-
hilde
jd van
>aard,
Deze foto van omstreeks 7928 geeft een situatie weer die tot tQ40 bestond. Op de voor
grond de Buitenhaven met bet wachtschip. Op bet werfterrein is bet diagonaalsgewijs
lopende z.g. mobilisatiestraatje zichtbaar, (Noordpoort - Westpoort). Het 'torentje'
(later Marinemuseum) en bet zwembad (schoorsteen) zijn duidelijk zichtbaar; het
werfbassin ook. Het open terrein links van het zwembad was zo groot, dat er plaats
was voor een model-voetbalveld; er werd ook wel geëxerceerd door de adelborsten (een
kleine compagnie).
enterbijl en piek; van olie- en kaars
verlichting, handpompen, hand-
spillen, houtstookkombuizen, kar
doezen en massieve kogels en
schrootladingen; de armdikke an
kerkabels, het enorme assortiment
zeilen, rondhouten en touwwerk,
tagrijn-behoeften in zo gevarieerde
vorm, dat het haast onvoorstelbaar
is; de primitieve navigatiehulpmid
delen volstrekt inadequate midde
len voor hulp van zieken en gewon
den. Zó was het toen de werf werd
geopend: de soms verrassend snelle
ontwikkelingen van de techniek
volgend heeft zij zich in de hon
derd jaren van het bestaan vóór de
Tweede Wereldoorlog voortdurend
aangepast om bij-de-tijd te blijven.
De ijzeren schepen, de composiet-
bouw, straks de staalbouw, verander
de het hele aspect. De klinkhamer
kwam op de plaats van de dissel. De
stoomvoortstuwing (en tenslotte de
verbrandingsmotor) drongen het
zeilvermogen op de tweede plaats;
aanstonds hadden de schepen
slechts noodzeilen, straks ook die
niet meer. De zeilkooi was niet meer
op de schepen; de zeilmaker werd
een 'vervallen kwaliteit'. De mastbok
hoog boven de werf uitstekend stond
tenslotte vrijwel werkloos.
En het gebruik van elektriciteit in
vele vormen gaf de werkplaatsen
een heel ander aanzien. Het achter-
laadgeschut, gevolgd door het snel-
vuurgeschut en de automatische
wapenen met de moderne munitie;
de spar- en dan de vistorpedo eisten
nieuwe outillage. Zelfs de invoe
ring van vliegtuigen bij de Konink
lijke Marine heeft zijn weerslag ge
had op de werf. Een merkwaardige
tussen tijd maakte ook de werf door
toen naast het gepantserde ijzeren
en stalen schip nog de houten
stoom-zeilfregatten verzorgd moes
ten worden. De mobilisatiejaren
1914-1918 brachten opleving voor
de werf, spoedig vergeten in de af
braakperiode die volgde, maar had
den nochtans een moderner allure
aan het bedrijf gegeven. Met al die
wijzigingen en vooruitgang kwam
naar de tijd verliep een ander soort
mensen de poort binnen. De zuive
re handarbeid verdween meer en
meer; de machine verving het
