56
Het enige wat erop zou kunnen
duiden dat hij zich ook daar niet
onbetuigd heeft gelaten, is een pu
blicatie uit 1873 van zËn hand die
berust bij de Koninklijke Biblio
theek en als titel heeft: "Open brief
aan het Eeregericht inzake Dr. J.C.
Zaalberg Pzn., predikant te 's Gra-
venhage contra den heer Ys. Bran-
des, laatst geneesheer te Kedirie,
thans te 's Gravenhage" (K.B. sig
natuur 1001 D 8). Helaas is deze
publicatie nog niet beschikbaar om
te kunnen worden ingezien.
In zijn Haagse tijd 1856-1880 ont
wierp Harder negen gietijzeren
vuurtorens en een stenen toren
(Texel) voor de Nederlandse kust.
Van dat aantal zijn er nog zeven be
houden gebleven, te weten: Bres-
kens (1867), Scheveningen (1875),
Westkapelle (1875), Den Helder
(1877), IJmuiden (2 stuks in 1878;
waarvan er een is ontmanteld in
1909 en gedeeltelijk weer is opge
bouwd op Vlieland) en Ameland
(1880). Zijn eerste creatie stamt uit
1856. Dat was de vuurtoren van Re-
nesse die in 1915 werd afgebroken.
Blijkbaar was de toenmalige minis
ter van Marine zeer enthousiast
over de gietijzeren eersteling van
Harder, want Harder ontving in
1857 twee tevredenheidsbetuigin
gen van de minister. Alle andere
gietijzeren vuurtorens ontwierp
Harder nadat hij de 65-jarige leef
tijd was gepasseerd. Toen hij de
vuurtoren van Den Helder vorm
gaf was hij 76 jaar; drie jaren later
overleed hij. Niet bekend is of hij
in de jaren na zijn 65ste wellicht als
freelancer heeft gewerkt. Bekend is
wel dat hij de laatste jaren van zijn
werkzame leven veel samen op pad
ging met zijn latere opvolger A.C.
van Loo, adjunct-bouwkundige.
Ook ontwierp Harder acht grote
kustlichttorens voor het voormalige
Nederlands Oost-Indië. Na zijn
overlijden werden door Van Loo
nog eens zeven van Harders ont
werpen uitgevoerd. Harder is overi
gens nooit zelf in Indonesië ge
weest.
Harders aanpak was zeer planma
tig. Zo volgde hij het systeem dat
alle kustlichttorens in de fabrieks
hal in delen werden opgebouwd en
na inspectie weer werden afgebro-
ken.Wat de voor Nederlands Oost-
Indië bestemde torens betreft, wer
den de onderdelen in kisten verpakt
en naar de verschepingshavens ge
bracht. Harder (of Van Loo vanaf
1874) was steeds bij de verschepin
gen aanwezig.
Er wordt verondersteld dat Harder
zijn ideeën voor het bouwen van de
gietijzeren torens heeft opgedaan
tijdens reizen naar Engeland, waar
men sedert 1842 al ervaring had
met het bouwen van dergelijke
vuurtorens. Bovendien was Harder
als tekenaar-constructeur bij het
Loodswezen meer bekend met ijze
ren constructies dan met bakste
nen.
Op 14 augustus 1880, op bijna 79-
jarige leeftijd, maakte hij tezamen
met Van Loo zijn laatste dienstreis
en wel naar een steengroeve in Bel
gië om daar het hardsteenwerk voor
de fundering van vuurtorens te
keuren. Twee maanden nadien
overleed hij, op 21 oktober 1880 in
zijn, naar wij aanemen, geliefde
Vlissingen waarheen hij blijkbaar
na geruime tijd in Den Haag te
hebben gewoond, was terugge
keerd.
Naspeuringen hebben er tot dusver
niet toe geleid dat een foto van Qui-
rinus Harder kon worden opge
spoord.
K.F. WALBOOM
Amstelveen
Bronnen:
W. Burgers. De ontwerper van de ijze
ren lichttorens. Levensbericht van Qui-
rinus Harder (1801-1880). Artikel in
"Erfgoed van Industrie en Techniek"
juni 1997, nummer 2.
Drs. D. Hoendervanger. Quirinus
Harder (1801-1880), bouwkundige bij
de Dienst van het Loodswezen. Hoe
deze gedreven burger van Vlissingen
de grootste gietijzeren ontwerper bij de
Marine werd. Artikel in "Den Spiegel"
(Vereniging Vrienden van het Stedelijk
Museum en van het Gemeentearchief
Vlissingen); juli 1999, nummer 3.
Drs. D. Hoendervanger. Ontworpen
door Quirinus Harder/Bouwkundige
bij de Dienst van het Loodswezen, de
Verlichting, de Bebakening en de
Betonning. Niet gepubliceerde docto
raalscriptie kunstgeschiedenis. Katho
lieke Universiteit, Nijmegen; 1999
Centraal Bureau voor Genealogie te
Den Haag: dossiers families Harder.
