voorbeeld van anderen moest zijn
en welke plaats was dan méér ge
schikt in die tijd dan de reede van
Texel of zo men wil van Den Hel
der.
Zondebokken
Hoewel homosexualiteit onder
scheepsbemanning wel van alle tij
den geweest zal zijn, kan men er
slechts naar gissen waarom juist
toen een zo duidelijk voorbeeld ge
steld moest worden. In de 17e eeuw
was er zo weinig belangstelling
voor sodomie, dat een hedendaags
auteur zelfs spreekt van "desinte
resse" voor een algemeen bekend
misdrijf.1
Maar dat veranderde in de 18e
eeuw.
Er zijn auteurs die ter verklaring
van de hevige "Sodomietenvervol-
gingen" in ons land van 1730/33
wijzen op de toegenomen maat
schappelijke onzekerheid en de ge
stegen werkeloosheid.2 Anderen
wijzen met nadruk op de aantasting
van de dijken door de paalworm in
die jaren, hetgeen als een straf van
God gezien werd voor de zondig
heid van de mens in het algemeen
en van de "Sodomieten" in het bij-
zonder.3
Wanneer het (economisch) slecht
gaat moeten er zondebokken zijn:
heksen (meest weerloze oude vrou
wen), joden, homosexuelen of zo
genaamde minderheden. Een histo
ricus als D.J. Noordam echter ont
kent deze samenhang. Hij wijst
voor de sodomieprocessen uit de
periode 1730/33 op de volkswoede
die zich richt op de sodomiepraktij-
ken van de elite. Het waren vaak de
calvinistische predikanten die het
volk voorhielden dat de 'helsche
boosheid of grouwelijke zonde van
Sodomie", slechts doelmatig kon
worden bestreden door de meest
"afschouwelijke straffen. Als dit
niet gebeurde zou anders het gehe
le volk door God gestraft worden
gelijk Sodom". De angst voor het
geen in Sodom en Gomorra ge
beurd was, zat er blijkbaar goed in:
tot driemaal toe verwijst Dirk Bur
ger van Schoorel naar bijbelpassa
ges die naar het gebeuren daar ver
wijzen, terwijl hij merkwaardig ge
noeg het bijbelverhaal uit Genesis
(hoofdstuk 19 vers 1-29) zelf niet
noemt.
Sodomie
Het 18e eeuwse begrip sodomie
was niet hetzelfde als de heden
daagse homosexualiteit. Eigenlijk
omvatte het alle niet toegestane
sexualiteit en dat was bijvoorbeeld
ook sexueel contact met niet-chris-
tenen (blanke man-zwarte slavin,
enz.). Hoewel men voor alle vor
men van niet op de voortplanting
gerichte en binnen het huwelijk
voltrokken sexualiteit geen goed
woord over had, was men toch erg
gebeten op de "wesentlijke sonde
van Sodomie", dat is door mannen
met mannen "wanneer den Een
sijn mannelijkheid van agteren in
het lijf brengt van den anderen. "4
Er waren allerlei "sodomitische
vuyligheeden" zoals het "met ont
blote lijven tegen elkander stoten"
zolang dat "ieder sijn eijge zaat
(heeft) uytgeschud", maar wee de
genen die anaal contact hadden en
bekenden dat de daad "volledig"
was geweest. Op de "ijgentlijke son
de van sodomie" stond zonder
meer de doodstraf, want het was in
de ogen van de 18e eeuwse overhe
den een vergrijp tegen de "Godde
lijke orde". Er was blijkbaar geen
enkel begrip dat onder het scheeps
volk, dat vaak maanden lang op zee
vertoefde zonder de mogelijkheid
van "normaal sexueel contact, wel
eens "ontsporingen" konden optre
den. Des te schrijnender is, dat veel
hooggeplaatste tijdgenoten, die wil
lens en wetens sodomie bedreven,
doorgaans kans zagen bij ontdek
king van hun "misdrijf', tijdig naar
het buitenland uit te wijken.
J.T. BREMER.
Bronnen:
x. D.J. Noordam, Riskante relaties; vijf
eeuwen homosexualtiteit in Neder
land 1233-1733, Hilversum, 1995.
2. R. Tielman, Homosexualiteit in
Nederland. 1982.
3. J. Aalbers, De Republiek en de vrede
van Europa, 1980
4.Th. v.d. Meer, De wesentlijke sonde
van sodomie en andere vuylighee
den, 1984.
54