den begrepen niet hoe de regenten
van het eiland zoiets konden toe
staan! Op 4 februari werd de katho
lieke schout Dirck Cornelisz. Vrou-
landt tenslotte door de gerefor
meerde Huybert Willemsz. Valck
vervangen. Na de pestepidemie
(1604/05) waarbij zestig procent
van de bevolking stierf, bracht de
overheid langzamerhand alle be
stuursfuncties in handen van gere
formeerden.
("Met paerden door het kerckvolck" in
Varensgasten en ander volk. J.T. Bre-
mer/H. Schoorl, 1987)
kerken
Tijdens de Hervorming in de 16e
eeuw was de Huisduiner kerk, gewijd
aan Sint Nicolaas de beschermheilige
der zeevaarders, overgegaan in han
den van de Hervormden. Pas in 1602
krijgt Huisduinen/Den Helder (540
communicanten) weer een eigen pas
toor. In 1672 kwam er ook een ka
tholiek kerkgebouw op het voorma
lige eiland, maar dat werd niet op
Huisduinen maar in Den Helder ge
bouwd (Langestraat). Doordat in het
begin van de 18e eeuw de pastoor Jo-
hannes Heykoop, evenals het meren
deel der parochianen, koos voor de
Oud Katholieke modaliteit, waren de
katholieken die Rome trouw bleven,
aangewezen op de (Noord) Zijpe (zgn.
Zijplopers). Pas in 1785 kregen de
roomskatholieken weer een eigen pas
toor en kerkgebouw (in Den Helder).
10 In 1825 telde Huisduinen (305 in
woners, 84 huisgezinnen) nog slechts
drie roomskatholieke gezinnen.
Slag bij Kijkduin
In het voorjaar van 1672 hadden En
geland, Frankrijk, de keurvorst van
Keulen en de bisschop van Keulen
de Republiek de oorlog verklaard.
Terecht sprak men van een ramp
jaar. Ter land hadden de drie laats-
genoemden grote delen van ons
grondgebied veroverd, ter zee wa
ren drie zeeslagen, op 6 juni 1672
bij Sole Bay en twee bij Schoone-
veld voor de Zeeuwse kust (28 mei
en 4 juni 1673) onbeslist gebleven,
maar De Ruyterwas materieel in de
minderheid en een Engels/Franse
invasie dreigde. Op 11 augustus
1673 kwam het tot een beslissend
treffen in de "Slag bij Kijkduin"
("The Battle of Texel" aan Britse zij
de), maar het was tenslotte De Ruy-
ter die als overwinnaar uit de strijd
kwam. Gedurende de zeeslag keek
de kustbevolking van Petten tot
Texel vanaf de duintoppen in span
ning naar de hevige kanonnades en
manoeuvres van de strijdende eska
ders. Een ooggetuige vermeldt dat
onder de aanwezigen de Huisdui
ner predikant Salomon van Till,
woonachtig op de Tillenhof (de
"Tuintjes"), aanwezig was. Men
drong er bij hem op aan dat hij
"eene bede tot God" zou richten.
Alle hoofden ontblootten zich en de
predikant, op een der duintoppen
staande, het gelaat naar de zee ge
keerd, droeg het benauwde vader
land aan den God van hemel en aar
de op. De bede verkeerde weldra in
dank, toen de tijding van de over
winning kwam
("Brandenwijn en Tillenhof", in: Volk
aan het Marsdiep. J.T. Bremer/H.
Schoorl, 1983)
Hoewel reeds in 1624 er een (her
vormde) "kerck op den Helder is ge
timmerd" (in 1679 vervangen door
een meer landinwaarts gelegen ste
nen gebouw) bleven Huisduinen/Den
Helder tot 1840 één kerkelijke ge
meente. Wel waren er sedert 1736
twee afzonderlijke predikanten voor
beide dorpen. Na de scheiding kreeg
Den Helder twee predikanten (en twee
kerkgebouwen: de Nieuwe kerk (1839)
en de Westerkerk (1814). Huisduinen
behield een predikantsplaats.11
DlEUWER PIETERS
Uniek op het Huisduiner kerkhof is
de eeuwenoude grafzerk van Dieu-
wer Pieters, die bij haar dood in het
rampjaar 1672 een pijporgel schonk
aan de Huisduiner kerk. Op de graf
zerk staat bovenaan een primitieve
afbeelding van een kerorgel. Daar
onder 1672 en dan de naam van de
milde schenkster Dieuwer Pieters.
De 19e eeuwse schoolmeester/ge
schiedschrijver J. Van Dam Bouw
meester weet te vertellen dat het or
gel gemaakt is door de befaamde
orgelbouwer en organist P. Bakker
te Medemblik, dezelfde die even
eens het daar nog altijd aanwezige
kerkorgel in de Grote kerk van Me
demblik gemaakt heeft. Wie Dieu
wer Pieters was vermeldt hij helaas
niet. Wel dat het orgel totaal ver
nield is door soldaten die ten tijde
van de landing vaan 1799 in de kerk
waren ondergebracht.
J.T. Bremer. Oorkonden in steen.
Helderse Historische Reeks no. 3,
blz. 50-52)
Het kerkgebouw werd in 1851 door
een nieuw vervangen, maar het orgel
was tijdens de landing van Engelsen
en Russen in 1799 onherstelbaar ver
nield. In 1896 is het (houten) kerkje
vervangen door een stenen gebouw,
helaas nog steeds zonder (pijp)orgel.
Wat wel bleef was de in 1537 door de
Amsterdamse klokkengieter Goebel
Saai gegoten torenklok (diameter 79
cm) met het randopschrift "Nicolaas
heet ick/Den levendichen roep
ick/den dooden overluy ick". Ook de
twee kroonluchters gemaakt door I.P.
Standert (1650) zijn gebleven, de vier
houten leeuwtjes in het doophek en
het scheepsmodel "Duinkerland"
(1787).
Het eerste bedehuis der Doopsge
zinden stond eveneens te Huisdui
nen. Pas in 1788 is er een Doopsge
zinde Vermaning gebouwd in (Oud)
Den Helder (in 1851 vervangen door
8
