Galgen op Kijkduin
De muiterij in mei 1763 op het V.O.C.
schip de "Nijenburg" moest zwaar
bestraft worden: "Een spectual
exempel en afschrik van anderen."
En waar kon dit beter dan bij Huis
duinen, daar waar de in- en uitva
rende schepen door het Schulpen-
gat dicht onder de kust langsvoe-
ren? Daar immers zou het "meer
De muiters van de
"Nijenkerk" worden
nabij Kijkduin aan
de galg gehangen.
aenstotelijk en afschuwelijk zijn, als
zijnde in het gezicht en langs de pu-
blique weg."
De Huisduiners waren er niet blij
mee. De muiters werden in twee
groepen begin mei en begin sep
tember 1764 gegeeseld, geradbraakt
en gehangen "aen een galge, met
den koorde en in ijzeren banden"
totdat "er de dood na volgt, moeten
de doode lighamen ten voorbeelde
en afschrik van alle zeevarende per
sonen blijven hangen totdat dezelve
door de injuriën (aantastingen) van
de lucht en de vogelen des hemels
zullen zijn verteerd."
De heren zouden wel eens even la
ten zien dat er een "goede justitie
vigeerde (van krachtwas) in den
lande". Maar de Huisduiners zaten
met de ellende. Zij durfden er niet
langs en waren niet bereid aan de
zeeweringen te werken! Gecommit
teerde Raden zaten er toch al mee
dat het Kijkduin ernstig beschadigd
was door de oprichting van galgen.
Zij eisten een schadevergoeding
voor het opnieuw met helm bepo-
ten van het duin. Over enige scha
devergoeding aan Huisduiners
wordt niet gesproken. Het was af
schuwelijk. De executies waren
"zoo ontzaglyk en verschrikkelyk dat
alle aanschouwers met de uiterste
aandoening bevangen wierden; ja
men verhaalt zelfs dat predicanten
zoo ontsteld geweest zijn, dat ze
naeuwelijcks in staat waren om de
lijderen lijdenden) den behoorlij
ken onderstand te verleenen."
N.B. Op het Galgenveld vonden de
executies plaats van hen die door
baljuw en schepenen werden ver
oordeeld.
(Galgen op Kijkduin. In: Varensgasten
en ander volk. J.T. Bremer/H. Schoorl,
1987, blz. 114 e.v.
In 1818 bedroeg het inwonertal van
het voormalige eiland in totaal 3022
zielen, waarvan 249 in Den Helder,
393 te Huiduinen, 330 aan het Nieu
we Werk ("voorloper" Rijkswerf) en
250 aan het Nieuwediep. 7
De verplaatsing van de zetel van bal
juw/schout en schepenen vanuit het
aloude rechthuis (raadhuis) te Huis
duinen naar Den Helder vond plaats
in 1805. Wel was het reeds in de 18e
eeuw gebruikelijk om bij tijd en wij
le in herberg "De Roode Leeuw" te
vergaderen. 8
Het oude "rechthuis" te Huisduinen
is pas in 1863 afgebroken om plaats
te maken voor een (nieuw) school
gebouw. Tot die tijd waren school,
onderwijzerswoning en raadhuis na
melijk (sedert 1863) in één gebouw
verenigd. 9
Moeizame calvinisering
Huisduinen (1574-1605)
De bewoners van het eiland
Huisduinen hadden weinig
fiducie in het Calvinisme.
Zij hielden het liever bij hun
vertrouwde pastoor Corne-
lis Matthijsen, die tijdens
de Opstand (1568-1648)
trouw op zijn post bleef.
Hoewel de gereformeerde
synode in 1573 enkele predi
kanten naar het eiland af
vaardigde om "den paep
van Huysduynen syn
dienst" te verbieden, duur
de het nog tot 1593 eer het
tot de benoeming van een predikant
kwam. Deze ds. Hendrik Luytgens
kreeg het al gauw met de katholieke
regenten van het eiland aan de stok
en vertrok al na één jaar. Ook zijn
opvolger Johannes Fleurkens had
het niet best, al kreeg hij wel de
steun van de calvinist Isaac Le Mai-
re die in 1599 grote stukken land
aan de zuidzijde van het eiland ter
bedijking had gekocht. Ds. Fleur
kens beklaagde zich er in 1596 over
dat kwaadwilligen de kerkgang der
gereformeerden hinderden door
"seer ongeschickelijkck met haere
paerden midden door het volk com-
mende uute predicatie te rijden".
Ook werden de ruiten van het predi
kantshuis ingegooid. Schande was
ook dat Simon Jansz, waard op
Huisduinen, een hoeveelheid bier in
huis had gehaald om "in de vasten
avond te coppenen ofte vastelavond
te houden". Gecommitteerde Ra-
7
