6
de "Tegenwoordige Staat der Neder
landen" van Isaac Tirion toch weer
zo'n tweehonderd huizen op Huis
duinen en bijna evenveel in Den Hel
der (183). Volgens het verpondings-
register van 1636 zijn er dan zelfs 221
huizen in de Kerkbuurt (Huisduinen)
en 184 in Den Helder. 5
In 1708 vermeldt Dirk Burger van
Schoorel nl. 150 huizen op Huisdui
nen (ca. 600 inwoners) en 246 "op
Helder (ca. 1000 inwoners).
Groei Den Helder
Behalve landbouw is er sprake van
(kust)visserij: "Ook woonden er ee-
nige Oost- en Westindische koop
vaardijkapiteins, alsmede comman
deurs van den Groenlandsche visse
rij (walvisvaart)", aldus Van der Aa. 6
Dirk Burger van Schoorel noemt in
1707 negen commandeurs. Omdat
het gebruikelijk was dat de "kernbe
manning" van een walvisvaarder uit
"eigen" mensen bestond, kan men
rustig stellen dat in die jaren zeker
honderd Huisduiners 's zomers ter
walvisvaart gingen. Waarschijnlijk
meer, want ook Helderse comman
deurs (in 1707: 29) voeren met per
soneel uit Huisduinen. Halverwege
de 18e eeuw voeren er gemiddeld vijf
tig walvisvaarders naar de arctische
wateren vanuit Huisduinen/Den Hel
der. Het behoeft dan ook geen ver
bazing dat tot in het midden van de
18e eeuw beide dorpen in de
wintermaanden over een "stuurlie-
denschool" beschikten. Dat het dorp
Huisduinen in die jaren al duidelijk
op z'n retour is blijkt onder meer ook
uit de aantallen loodsen. In 1740
woonden er 44 op Huisduinen, 173
in Den Helder.
PlLOTACE
"Oock is hierop te letten dat dese
sanden veranderlyck zijn, de Baec-
kens dickwils moeten verstelt zijn
om 't verloop van dien. Sodat de
Bootsluyden selfs so sij eenighe
tijds een reys doen buytenlands, so
onervaren zijn, oft zy noyt Bootsluy
den gheweest waren." Aldus Joost
Jansz. (de) Beeldsnijder in zijn toe
lichting bij de kaart van Noord Hol
land en West Vriesland, die hij in
1575 in opdracht van Alva maakte.
Men moest dus voortdurend be
dacht zijn op de ligging van zand
banken en vaargeulen, want na ie
dere storm kon een vaargeul hier of
daar "dichtgezand" zijn. "Lootslie-
den," aldus Beeldsnijder, "zijn
dieghene, die op de gaten ofte
daeromtrent woonen die daghelijcx
die zanden doorkruysen." Alleen zij
kunnen "alle schepen die uyt of in
willen in wat weer dat het is" vei-
I lig door de geulen loodsen.
Voor 1615 kon iedere visserman zich
als loods uitgeven, daarna was een
examen nodig voor de "commissie
van pilotage." En als men een tijdje
was weggeweest moest men wéér
examen doen, want de kennis van
het zeegat kon intussen verouderd
zijn.
Tijdens de 17e en 18e eeuw voeren
er meest een zestal loodsschuiten
elk bemand met vijf of zes loodsen
op zee. Alle van buiten komende
schepen moesten een mijl buiten
gaats een loods aan boord nemen
teneinde het schip veilig over het
Wieringer Vlack te brengen. Daar
nam de zgn. Binnenloods de taak
over teneinde het schip veilig over
de Zuiderzee te loodsen.
(J.T. Bremer, Oorkonden in steen. Hel
derse Historische Reeks no. 3,1992,
blz. 71 e.v.)
In 1734 zijn er in Huisduinen nog
maar 93 woningen, in Den Helder
303. Bij een gemiddelde woningbe
zetting van 4 zijn dat nog steeds zes
tienhonderd inwoners totaal, maar
er is geen duidelijke verschuiving op
getreden ten gunste van Den Helder.
Een halve eeuw later (1780) is de si
tuatie op het voormalige eiland nog
ongeveer dezelfde (totaal 1592 inwo
ners).
