De meelmolen
Tot zo'n honderd jaar geleden
waren de Hollandse molens door
hun grote aantal nauw verbonden
met het Nederlandse landschap.
In de bloeitijd, in circa 1850, draai
den er in onze gemeente zelfs vijf
molens, waarvan de oudste, een
meelmolen, op Huisduinen stond.
Maar die tijd is voorbij. Als gevolg
van de industriële revolutie zijn er
in Nederland vele duizenden ges
loopt. In Den Helder stond de
laatste molen tot 1914 aan de
Molengracht. Want ook deze ont
kwam niet aan afbraak. Het enige
wat daarvan bewaard is gebleven
zijn de molenstenen, ze liggen al
jaren in het straatje tussen de vol
ières van de Donkere Duinen.
malen heeft de molenaar van Pet
ten in dezelfde tijd 283 zakken tar
we en 452 zakken rogge gemalen.
Dat was voor Huisduinen vier maal
zoveel. En de molenaar, nou hij
maalde wel. Die liet de wieken
draaien zodat de molenstenen on
ophoudelijk het graan tot meel kon
den malen. Er waren zelfs bijzon
dere 'scheepvaart reglementen'
In Den Helder stond de laatst werkende
molen tot 1914 aan de Molengracht. Ter
oriëntatie: links op de achtergrond de
Nieuwe kerk aan de Weststraat ter hoog
te van de Rijkswerfpoort, links naast de
molen staat het gebouw van de RK-Volks-
bond, dit pand staat er anno 2001 nog..
S&233
Goede verdiensten
Vroeger had bijna ieder dorp een
korenmolen. De molen van Huis
duinen maalde in verhouding veel
meer meel dan vergelijkbare kust
dorpen met evenveel inwoners, om
dat er meer vraag was vanwege de
scheepvaart op het Marsdiep. Ter
vergelijking: als in de periode rond
1760 in Huisduinen 1134 zakken
tarwe en 2152 zakken rogge zijn ge
voor deze molen. Zoals dat uit
1750, waarin stond dat de molenaar
"gepermiteert was tweemaal de rog
te breken tot scheepsbeschuit".
Maar de verdiensten waren goed.
Dit is natuurlijk niet verwonderlijk.
Bakkers en andere neringdoenden
bezaten ruime afzetmogelijkheden
op de in- en uitzeilende schepen en
aan zeelieden die, op gunstige wind
wachtend, aan wal kwamen.Vooral
de uitzeilperiodes van de walvis
vaarders met hun grote bemannin
gen, die op hun reis naar het hoge
noorden geen haven meer aande
den, betekenden drukke tijden voor
de neringdoenden.
Op oude kaarten
Pieter Pietersz tekende op zijn car
tografische kaart in 1577 een molen
ten noorden van het oude Huisdui
nen, vrij in de wind, met op afstand
slechts een enkel huisje of boerde
rijtje. Hij stond op een plek die nu
circa 1500 meter noord-westelijk
uit de kust zou liggen.
Dat dorp is door stormvloed, dijk
en duindoorbraken én sterke zees
tromingen als het (oude) Huisdui
nen in het begin van de jaren 1600
buitengedijkt.
Het bestond uit een kerk, een aan
tal grote en kleine huisjes, wat
boerderijtjes én een korenmolen.
Nu, zo'n vierhonderd jaar later
stroomt daar, tussen de kust van
Huisduinen en de Razende Bol,
het Schulpengat. Het oudste ar
chiefstuk over de molen dateert uit
1588, de tijd van de Tachtigjarige
Oorlog en bevindt zich in het Hel-
derse gemeentearchief. Daarin
staat dat er besloten was om voor
gezamenlijke rekening een meel
molen te bouwen en de kosten
daarvan hoofdelijk om te slaan. In
1632, zo'n dertig jaar na het ont
staan van het huidige Huisduinen,
werd de molen openbaar verkocht.
Deze akte bevindt zich in het Rijks
archief te Haarlem. Daarin is te le
zen: "De conditiën en voorwaarden
waarna de schout en schepenen
kerkmeesteren en weesmeesteren
met toestemming van de vroed
schappen en ingelanden van Huijs-
27