Het bestuur van het eiland Huisduinen
Huisduinen is vele eeuwen ouder
dan Den Helder; reeds in de ge
eeuw komen we deze naam tegen,
terwijl Den Helder eerst in het
begin van de 16e eeuw wordt
genoemd. In de gouden eeuw
begint het Huisduinen te overvleu
gelen; dit proces gaat in de 18e
eeuw steeds verder en in 1805 ver
huist het bestuur definitief naar
Den Helder. Men spreekt daarna
nog enige jaren van 'Helder en
Huisduinen', doch na 1835 ver
dwijnt de naam 'Huisduinen' bij
de aanduiding van de gemeente
naam definitief uit de officiële
stukken en blijft alleen 'Helder',
later 'Den Helder', over.
Over het vroeg-middeleeuws be
stuur van Huisduinen is heel wei
nig bekend. Dit is ook het geval met
de latere middeleeuwen. Huisdui
nen behoorde toen tot het bezit van
het huis Egmond. De naam Huis
duinen treffen wij voor het eerst
aan in de 'Blaffert'(lijst van goede
ren) van de St.Maartenskerk te
Utrecht.Uit deze gegevens blijkt,
dat de Utrechtse kerk reeds lange
tijd te Huisduinen (en Oudendorp
de Torp) een zestal hoeven, door
gelovigen geschonken, heeft beze
ten. Oudendorp lag op het grondge
bied van de gemeente Den Helder
ten westen van het Noordhollands
Kanaal, ten oosten van de spoorlijn
en tussen de 'bedekte gemeen
schapslinie' en de Doggersvaart.
Als dorp is het vermoedelijk in het
begin van de i4e eeuw verdwenen;
in 1600 bevonden zich ter plaatse -
toen Torp genoemd - twee woon
huizen en een begraafplaats, welke
in de i8e eeuw nog werd gebruikt.
Ter plaatse trof men nog resten tuf
steen aan, vermoedelijk van het
dorpskerkje.
In 1283 beleende Floris V aan Wil
lem van Egmond (Heer van Eg-
mond) het gebied van Huisduinen.
In de beleningsoorkonde staat on
der andere het volgende te lezen:
"Roerende de vercooping van
Huijsduijnen en de Oudendorpe.
Wi Florens, Grave van Holland, or-
conden allen den ghenen die dese
tjegenwoirdighe letteren zullen
zien jof horen, dat wi ons Dorpe
Huijsduijnen en de Oudendorpe
met al dien rechte en-de met al dien
datter toebehoird alzo als si onse
zijn, hebben vercocht onsen getrou
wen Haren Willem van Egmond
om derhalf hondert pond pennighe
die hi ons ghehelike betaelt heeft
Uit deze beleningsoorkonde blijkt
dat de vader (Graaf Willem II) en
de grootvader (Graaf Floris IV) van
Graaf Floris V reeds rechten op het
gebied van Huisduinen bezaten.
Het huis van Egmond
Huisduinen werd hiermede een
deel van de bezittingen van het
Huis van Egmond. De bewoners
van Huisduinen genoten de be
scherming van de Heer van Eg
mond en waren hem daarvoor be
lasting verschuldigd. Het 'Hoge en
Lage Regt' (inclusief de doodstraf)
werd in naam van de Heer van Eg
mond uitgeoefend door de Baljuw
en de Schout en Schepenen. Het
Rechthuis (Raadhuis) stond van
ouds op Huisduinen. Daar werden
de vergaderingen van Baljuw en
Schout en Schepenen en de zittin
gen van het Gerecht gehouden. Het
cachot lag onder het vertrek waar
de vergaderingen werden gehou
den. Het raadhuis werd in de twee
de helft van de vorige eeuw afgebro
ken als gevolg van de uitbreiding
van de Huisduiner-school. Verga
deringen van het dorpsbestuur von
den later ook plaats in Den Helder,
in de herberg 'De Roode Leeuw'.
Verscheidene graven van Egmond
hebben de heerlijkheid bezeten.
Tot in 1568 de Graaf van Egmond
Lamoraal op bevel van de Hertog
van Alva te Brussel werd onthoofd,
waarbij al zijn bezittingen verbeurd
werden verklaard. Acht jaar later
kreeg zijn zoon, Graaf Philips, de
bezittingen weer terug. Hierna
ging het snel bergafwaarts met de
bezittingen van de Graaf van Eg
mond. In 1590 nam zijn broer La
moraal de bezittingen over. Deze
verkocht in 1599 gedreven door
schulden en zware hypotheken, aan
Isaac le Maire de landen genaamd
"de' Oogeduijnen in de banne van
Huusdunen".
In 1607 kochten de Staten van Hol
land en West Friesland het 'Hoge
Regtover de heerlijkheid Huisdui
nen. Onder de Egmonden werd het
plaatselijke bestuur uitgeoefend
door de schout, bijgestaan door
schepenen. Na 1607 geschiedde dit
door een baljuw, tevens schout en 7
schepenen, die regeerden op grond
van door hem - na goedkeuring
van Gecommitteerden Raden -
vastgestelde keuren. De
baljuw/schout oefende volledige ju
risdictie uit, zodat ter plaatse ook
executies konden geschieden. Aan
dit 'Hoge' recht herinnert in Huis
duinen nog de oude naam 'het Gal-
!9
