de Windwijzer vanwege de dijkverho
ging verdween werd alleen de kom-
paskoers 230 graden aangehouden,
met de Lange Jaap als richtpunt."
Smidstraat, Den Helder.
Op de achtergrond baken.
Raadhuisje
In oudere zeemansgidsen wordt ove
rigens nog gesproken over een ande
re merklijn, bestaande uit de schou
tenkaap achter de Duinweg bij Huis
duinen. Die moest in één lijn staan
met het raadhuisje aan het Dijkje in
het ouwe Helder.
En dan was er dus nog de Helderse
gemeten mijl bij Kaaphoofd. Deze
sneuvelde bij de dijkverhoging in de
jaren 70. Tot die tijd werd één lijn ge
vormd door 25 meter hoge palen op
de dijk en in het Huisduiner polder-
tje. Het tweede paar bakens stond ten
oosten van de Windwijzer. De eerste
paal op het terrein van Rijkswaters
taat ('s Lands Zeemagazijn), de ach
terste in oud Den Helder, oostelijk
van wat nu nog het gebouw van Tria
de aan de Jacob van Heemskerck-
straat is.
Waarom zo ingewikkeld met palen
en niet gewoon met een paar boeien?
Noot: „Dat geeft nooit een precieze
afstand. Boeien worden altijd uitge
legd met kettingen die tweemaal zo
lang zijn als de waterdiepte. De boei
en hebben dus meters bewegings
ruimte en daarmee wisselt ook de af
stand. Zo worden de berekeningen
onnauwkeurig." Wel zijn er blijkens
de zeemansgidsen in 1907 nog twee
lichtboeien uitgelegd, als ondersteu
nende bakens voor een afstand van
750 meter. Bij Texel lagen bovendien
op het laatst twee gele boltonnen,
waarvan een de naam 'ton van de
Doode Hond' droeg. Die benaming
komt nog steeds op de kaart voor.
Waarschuwing
De schepen voeren veelal op volle
kracht. „Maar je deed de proeven met
verschillende vermogens, om zo de
relatie tussen vermogen en snelheid
vast te stellen." Wie de gemeten mijl
voer, hanteerde een speciaal sein als
waarschuwing voor de overige
scheepvaart. „Als je erg hard voer
kon je zo een zeilbootje op het strand
zetten..."
Snelheidsproeven nemen vergde con
centratie. Maar dat was ook daarna
nog nodig. Binnenloods Jacob Rijke-
boer kon ervan meepraten. De gebo
ren Terschellinger bewaarde in 1906
slechte herinneringen aan zijn geme
ten mijl. De loods werd ernstig be
rispt, nadat hij het stoomschip Duij-
mar van Twist, na het proefstomen
op de gemeten mijl, bij Harssens aan
de grond liet lopen.
Zelf voer Noot nog tot in de jaren 90
de gemeten mijl. Onder meer met
superjachten. Zoals de Montkaj, een
in Den Helder bekende verschijning.
„De allerlaatste keren was met een
jacht van de werf Huisman en twee
kustvaarders die door scheepswerf
Visser waren gebouwd."
De gemeten mijl is een geruisloze
dood gestorven, ingehaald door
nauwkeurige plaatsbepalingappara-
tuur als de gps (global positioning
system). In 1997 verwijderde een
aannemer de bakens op Texel. Naar
verluidt had hij er nog een hele klus
aan. De palen waren snel weg, maar
de betonnen funderingen boden na
zoveel tijd nog moedig weerstand.
Ronald den Boer
67
