Inhoud met groot succes had samengewerkt in de vrijheidsstrijd tegen Spanje, op het schavot te laten eindigen was on vergefelijk. 'Noodlottig gebleken plichtsbesef,' al dus Van Deursen, want Maurits 'ver bond het belang van zijn huis met de gereformeerde kerk. Die kerk, het land en het huis van Oranje Nassau bleven voor hem onscheidbaar'. Het moge duidelijk zijn: Maurits, hoewel een trouw kerkganger, mocht het in zijn privé-leven nog zo bont maken, hij kon niet gedogen dat er tweespalt dreigde in de nog zo jonge Repu bliek. In feite zou er maar plaats zijn voor één (ware) kerk: de gereformeer de. Wie dat, als Van Oldenbarnevelt, niet inzag diende van het politieke to neel te verdwijnen. Natuurlijk be hoefde de landsadvocaat Van Olden barnevelt daarom nog niet uit het le ven te verdwijnen. Maar toen de van 'hoogverraad' beschuldigde weigerde gratie te vragen - hetgeen voor deze zou betekenen: schuld bekennen - werd het vonnis voltrokken....Een tra gedie voor de betrokkene, maar óók voor Maurits.... Van Deursens boek 'Maurits van Nassau' is een schitterend portret van de man die de oorlog van de Repu bliek tegen Spanje definitief besliste. Een 'Bataafse Nero' is Maurits wel genoemd, een 'overmatige geile boef. Maar ook 'de grootste veldheer aller tijden' en 'een waar vernufte- ling'. Hij mocht dan wel niet de natuurlijke tact en souplesse bezitten van zijn va der, de legendarische leider van de Opstand, maar wat de vader niet ge daan had gekregen lukte de zoon wel: hij wist de opmars van de Spaanse scharen te stuiten. Onder zijn gene raalschap werd de Tachtigjarige Oor log (1568-1648) beslist in het voor deel van de opstandelingen in de Noordelijke Nederlanden. Al moest na zijn dood Frederik Hendrik nog wel wat stevige punten op de 'i' zet ten. Toen Maurits als bijna achttien jarige aantrad als legerleider lag het opstandige noorden open voor een Spaanse invasie. Maar vijftien jaar la ter had de jonge stadhouder van Hol land en Zeeland (later ook nog van Utrecht, Gelderland en Overijssel) sa men met zijn neef, de Friese stad houder Willem Lodewijk, de grenzen aan de oost- en zuidkant van de jonge Republiek afgegrendeld. Door een horde ongeregeld huurlingenvolk om te drillen tot een klein, uitstekend be wapend, mobiel leger van hem zeer toegewijde soldaten én door bouw meesters en ingenieurs in te schake len op een tot dan toe ongekende schaal, wist Maurits de logge Spaanse legermacht te overtroeven. Wie her innert zich niet de listige innamen van Breda, (1590), wie zou vergeten zijn hoe hij de slag bij Nieuwpoort won (iöoo)door zijn kanonnen stevig (met houten fundering) te veranke ren en door op het juiste moment zijn in reserve gehouden ruiterij te la ten aanstormen?! Maurits had maar één snaar op zijn viool, is wel eens gezegd. Maar wat voor een snaar: hij had grote aanleg voor wiskunde en mechanica en dat zijn de door hem belegerde steden aan de weet geko men. Ook wist hij hoe hij zijn vijand kon verrassen door bliksemsnel z'n troepen te verplaatsen. Aanvankelijk trok hij één lijn met de landsadvocaat Van Oldenbarnevelt, de man die in feite de macht (het geld) in handen had. Na de slag bij Nieuwpoort die Maurits internationa le roem gebracht had, weigerde de le gerleider verder te gaan om het ka persnest Duinkerken te veroveren. Dat achtte hij, zo ver van huis, onver antwoord. Tijdens de bestandsonder handelingen groeiden beiden verder uit elkaar. Maurits beschouwde voort zetting van de oorlog zo zeer als een voorwaarde voor het welzijn van de Republiek, dat hij alle begrip voor Ol- denbarnevelts politiek begon te ver liezen en zich openlijker tegen hem begon te verzetten. Maurits wilde vol tooien wat zijn vader was begonnen: de Spanjaarden definitief verjagen om Nederland vrijheid te geven. Vrij heid van handel en wandel, vrijheid van geloof met name. Maar juist in dat laatste faalde hij... Maurits van Nassau, de winnaar die faalde. Een prachtig boek. Jan T. Bremer 62 Uit het bestuur 7i Verzameld op de rede van Texel 63 Van de redactie 74 Johan Karei Schendelaar (1918): 64 Monumentenzorg 'uomo universale' aan het Marsdiep 66 Op volle kracht over het Marsdiep 83 Boekbespreking 68 Uit de memoires van Louis van Loo sr. 84 Inhoud 84

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 2001 | | pagina 24