Inhoud
met groot succes had samengewerkt
in de vrijheidsstrijd tegen Spanje, op
het schavot te laten eindigen was on
vergefelijk.
'Noodlottig gebleken plichtsbesef,' al
dus Van Deursen, want Maurits 'ver
bond het belang van zijn huis met de
gereformeerde kerk. Die kerk, het
land en het huis van Oranje Nassau
bleven voor hem onscheidbaar'. Het
moge duidelijk zijn: Maurits, hoewel
een trouw kerkganger, mocht het in
zijn privé-leven nog zo bont maken,
hij kon niet gedogen dat er tweespalt
dreigde in de nog zo jonge Repu
bliek. In feite zou er maar plaats zijn
voor één (ware) kerk: de gereformeer
de. Wie dat, als Van Oldenbarnevelt,
niet inzag diende van het politieke to
neel te verdwijnen. Natuurlijk be
hoefde de landsadvocaat Van Olden
barnevelt daarom nog niet uit het le
ven te verdwijnen. Maar toen de van
'hoogverraad' beschuldigde weigerde
gratie te vragen - hetgeen voor deze
zou betekenen: schuld bekennen -
werd het vonnis voltrokken....Een tra
gedie voor de betrokkene, maar óók
voor Maurits....
Van Deursens boek 'Maurits van
Nassau' is een schitterend portret van
de man die de oorlog van de Repu
bliek tegen Spanje definitief besliste.
Een 'Bataafse Nero' is Maurits wel
genoemd, een 'overmatige geile
boef. Maar ook 'de grootste veldheer
aller tijden' en 'een waar vernufte-
ling'.
Hij mocht dan wel niet de natuurlijke
tact en souplesse bezitten van zijn va
der, de legendarische leider van de
Opstand, maar wat de vader niet ge
daan had gekregen lukte de zoon wel:
hij wist de opmars van de Spaanse
scharen te stuiten. Onder zijn gene
raalschap werd de Tachtigjarige Oor
log (1568-1648) beslist in het voor
deel van de opstandelingen in de
Noordelijke Nederlanden. Al moest
na zijn dood Frederik Hendrik nog
wel wat stevige punten op de 'i' zet
ten. Toen Maurits als bijna achttien
jarige aantrad als legerleider lag het
opstandige noorden open voor een
Spaanse invasie. Maar vijftien jaar la
ter had de jonge stadhouder van Hol
land en Zeeland (later ook nog van
Utrecht, Gelderland en Overijssel) sa
men met zijn neef, de Friese stad
houder Willem Lodewijk, de grenzen
aan de oost- en zuidkant van de jonge
Republiek afgegrendeld. Door een
horde ongeregeld huurlingenvolk om
te drillen tot een klein, uitstekend be
wapend, mobiel leger van hem zeer
toegewijde soldaten én door bouw
meesters en ingenieurs in te schake
len op een tot dan toe ongekende
schaal, wist Maurits de logge Spaanse
legermacht te overtroeven. Wie her
innert zich niet de listige innamen
van Breda, (1590), wie zou vergeten
zijn hoe hij de slag bij Nieuwpoort
won (iöoo)door zijn kanonnen stevig
(met houten fundering) te veranke
ren en door op het juiste moment
zijn in reserve gehouden ruiterij te la
ten aanstormen?! Maurits had maar
één snaar op zijn viool, is wel eens
gezegd. Maar wat voor een snaar: hij
had grote aanleg voor wiskunde en
mechanica en dat zijn de door hem
belegerde steden aan de weet geko
men. Ook wist hij hoe hij zijn vijand
kon verrassen door bliksemsnel z'n
troepen te verplaatsen.
Aanvankelijk trok hij één lijn met de
landsadvocaat Van Oldenbarnevelt,
de man die in feite de macht (het
geld) in handen had. Na de slag bij
Nieuwpoort die Maurits internationa
le roem gebracht had, weigerde de le
gerleider verder te gaan om het ka
persnest Duinkerken te veroveren.
Dat achtte hij, zo ver van huis, onver
antwoord. Tijdens de bestandsonder
handelingen groeiden beiden verder
uit elkaar. Maurits beschouwde voort
zetting van de oorlog zo zeer als een
voorwaarde voor het welzijn van de
Republiek, dat hij alle begrip voor Ol-
denbarnevelts politiek begon te ver
liezen en zich openlijker tegen hem
begon te verzetten. Maurits wilde vol
tooien wat zijn vader was begonnen:
de Spanjaarden definitief verjagen
om Nederland vrijheid te geven. Vrij
heid van handel en wandel, vrijheid
van geloof met name. Maar juist in
dat laatste faalde hij...
Maurits van Nassau, de winnaar die
faalde. Een prachtig boek.
Jan T. Bremer
62 Uit het bestuur
7i
Verzameld op de rede van Texel
63 Van de redactie
74
Johan Karei Schendelaar (1918):
64 Monumentenzorg
'uomo universale' aan het Marsdiep
66 Op volle kracht over het Marsdiep
83
Boekbespreking
68 Uit de memoires van Louis van Loo sr.
84
Inhoud
84