Johan Karei Schendelaar (1918):
'uomo universale'1 aan het Marsdiep
In september vorig jaar stuitte ik,
al bladerend in het kwartaalblad
van het Centraal Bureau voor
Genealogie, onder het kopje
Heraldiek op een korte recensie
van het boek 'Lutherse kerkzegels'
van J.K. Schendelaar.2 Toen ik die
naam enige tijd later opnieuw
tegenkwam in een vraaggesprek
met de Helderse Courant, getiteld
'Den Helder moet oog krijgen
voor erfenis vroegere bewoners'3,
was dat voor mij reden om op
korte termijn uitvoering te geven
aan het voornemen van de redac
tie om in 'Levend Verleden' eens
uitgebreid stil te staan bij 'leven
en werken' van deze bekende,
gewaardeerde en erudiete stadge
noot.
Johan Karei Schendelaar werd gebo
ren op 10 januari 1918, in het laatste
jaar van de Eerste Wereldoorlog. Het
J.K. Schendelaar
eerste levenslicht aanschouwde hij op
de Parallweg nr. 6, als derde en laat
ste kind, 'een nakomertje' naar eigen
zeggen, van Johannes Cornelis
Schendelaar en Kaatje Langhorst. Ge
boren en getogen in Den Helder
heeft hij daar, met een onderbreking
kort voor en kort na de Tweede We
reldoorlog, ook altijd gewoond en ge
werkt. Vader Schendelaar was ma
chinebankwerker en verdiende, als
zoveel Nieuwediepers, zijn brood op
de werf. De eerste Schendelaar had
zich rond 1800 gevestigd aan het
Marsdiep. Hij was kanonnier bij de
kustwacht, afkomstig uit Limburg
en rooms-katholiek. In 1804 huwde
hij de dochter van een commandeur
ter walvisvaart. Ze heette Elisabeth
Quak en was gereformeerd. Hij be
sloot zijn echtgenote daarin te vol
gen en sloot zich aan bij de gerefor
meerde kerk. De vader van Johan Ka-
rel zou later een vergelijkbare stap
zetten door de gereformeerde kerk in
te ruilen voor de lutherse. Zijn echt
genote kwam uit een luthers nest.
Deze overstap is, zoals nog zal blij
ken, van grote betekenis geweest voor
het leven van zoon Johan Karei.
Na het lager onderwijs werd hij inge
schreven als leerling aan de rijksho
gereburgerschool. Begaafd als hij
was, muntte hij uit in alle vakken.
Zijn schoolloopbaan verliep dan ook
vlekkeloos. In deze fase van zijn le
ven ontwikkelde hij een diepe passie
voor zijn natuurlijke omgeving en al
les wat daarmee samenhangt. In na
volging van Dr. Jan Nijkamp, docent
biologie aan handelsschool, lyceum
en rhbs alhier, was hij een van de
eerste leden en weldra bestuurslid
van de pas opgerichte Helderse afde
ling van de N.J.N., de 'Nederlandse
Jeugdbond voor Natuurstudie'. Dit
lidmaatschap resulteerde niet alleen
Parallelweg met school ca. 1910.
74
