Verzameld op de rede van Texel Eeuwenlang was het Marsdiep de belangrijkste scheepvaartweg naar Amsterdam, het was zogezegd 'de slagader van het economische hart van de Republiek'. Het volk dat aan het Marsdiep woonde had weinig profijt van de scheepvaart, de scheepjes voeren voorbij (i). Maar niet altijd. Als er geen wind was of de wind uit een verkeerde hoek woei, als er zeerovers buiten gaats lagen of een vijandelijke oorlogsvloot, maar ook wanneer een aantal koopvaarders, walvis vaarders of VOC-schepen in kon vooi wilde varen, verzamelden de schepen zich op de rede van Texel. En daar lagen ze dan voor anker, tegelijk een vlootschouw van jewelste. Een prachtig gezicht, ongetwijfeld, maar veel belangrij ker was de vraag naar brood en bier, naar vlees en water, drinkwa ter voor honderden bemanningsle den op maandenlange reizen. Maar ook brood en vlees en bier om tijdens het soms wekenlange wachten op een gunstige wind de voor de reis ingenomen proviand- voorraden nog niet te hoeven aan spreken. Reeds Guicciardini, een Florentijns handelsagent te Ant werpen uit de 16e eeuw en schrij ver van een beroemd geworden boek over de Nederlanden, vertelt hoe er soms grote vloten op het Marsdiep lagen 'een maent twee ofte drie wachtende' alvorens zij konden uitzeilen naar de Oostzee, Engeland of de zuidwestkust van Frankrijk (2). Ramp in de kerstnacht 'Hierdoor is het geschiedt in 't jaer 1593, als de vlote nu wel hondertvijf- tich schepen sterk was, van de welcke eenige schepen daer wel achttien weecken op stroom gheleghen had den, soo is op den 24 Decembris s'a- vonts bij doncker ten neghen uren eenen gheweldige storm opghere- sen...'. De gevolgen waren verschrikkelijk: 'Vierenveertigh groote Coopvaerders Schepen versoncken ende omtrent 1050 Schippers ende Bootsgesellen verdroncken...' (3). Onder de gedupeerde scheepseigena ren was de bekende Amsterdamse koopman Roemer Visscher, die zijn enige maanden later geboren dochter ter herinnering aan dit gebeuren dan ook Maria Tesselschade noemde. Drinkwater VOC-schepen Ook de VOC-schepen van de 'kamers' van Amster dam Hoorn en Enk huizen vertrokken steevast van de rede van Texel. Daar namen de schepen ook pro viand en drink water in en kwam het groot ste deel van de bemanning aan boord. De VOC had speciale mensen in dienst om een en ander te controleren. Op de grafzerk van Roelof Ro bijn (1727 - 1781) op de eeuwenoude begraafplaats van Huisdui nen staat on der meer gebeiteld: Tn zijn Leeven Commandeur In Dienst Der Oost Inde Compe Ter Reede Texel'. (4). Ze kwamen er ook terug, de Indië- vaarders, en als ze al te zwaar bela den waren en zo diep geladen wel licht voor Pampus zouden vastlopen, dan werden ze hier al vast gedeelte lijk van hun lading ontdaan door een deel van de goederen over te laden in speciale lichterschepen van varens gasten van Texel, Wieringen en Hel der. Executies op het Marsdiep Op de rede van Texel werden ook de straffen voltrokken voor zeer ernstige vergrijpen van zeelieden, zoals sodo mie of muiterij. Zo werd op 2 sep tember 1702 op het schip Schooter- bosch 'Justitie gedaen aan 5 Per- zoonen (omdat ze) verkeerde en onmenselijke vermen- ginge van mans met man nen hadde gepleegt, gelijk de Zodomieten.' (5). Gruwelijk waren ook de executies op de rede van de muiters op het VOC- schip Nijenburg (1764). De lichamen van de 'mui telingen' werden 'tot een exempel en afschrik van alle zeevarenden' die daar met hun schepen langs kwamen aan galgen op het Kijkduin ten zuiden van Huisduinen gehangen (6). Vlootschouw walvisvaarders Het uitvaren van tientallen walvisvaarders van rederij en uit Amsterdam, de Zaan streek en De Rijp vanaf de Texelse rede leverde elk 7i

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 2001 | | pagina 11