Verzameld op de rede van Texel
Eeuwenlang was het Marsdiep de
belangrijkste scheepvaartweg naar
Amsterdam, het was zogezegd 'de
slagader van het economische
hart van de Republiek'. Het volk
dat aan het Marsdiep woonde had
weinig profijt van de scheepvaart,
de scheepjes voeren voorbij (i).
Maar niet altijd. Als er geen wind
was of de wind uit een verkeerde
hoek woei, als er zeerovers buiten
gaats lagen of een vijandelijke
oorlogsvloot, maar ook wanneer
een aantal koopvaarders, walvis
vaarders of VOC-schepen in kon
vooi wilde varen, verzamelden de
schepen zich op de rede van Texel.
En daar lagen ze dan voor anker,
tegelijk een vlootschouw van
jewelste. Een prachtig gezicht,
ongetwijfeld, maar veel belangrij
ker was de vraag naar brood en
bier, naar vlees en water, drinkwa
ter voor honderden bemanningsle
den op maandenlange reizen.
Maar ook brood en vlees en bier
om tijdens het soms wekenlange
wachten op een gunstige wind de
voor de reis ingenomen proviand-
voorraden nog niet te hoeven aan
spreken. Reeds Guicciardini, een
Florentijns handelsagent te Ant
werpen uit de 16e eeuw en schrij
ver van een beroemd geworden
boek over de Nederlanden, vertelt
hoe er soms grote vloten op het
Marsdiep lagen 'een maent twee
ofte drie wachtende' alvorens zij
konden uitzeilen naar de Oostzee,
Engeland of de zuidwestkust van
Frankrijk (2).
Ramp in de kerstnacht
'Hierdoor is het geschiedt in 't jaer
1593, als de vlote nu wel hondertvijf-
tich schepen sterk was, van de welcke
eenige schepen daer wel achttien
weecken op stroom gheleghen had
den, soo is op den 24 Decembris s'a-
vonts bij doncker ten neghen uren
eenen gheweldige storm opghere-
sen...'.
De gevolgen waren verschrikkelijk:
'Vierenveertigh groote Coopvaerders
Schepen versoncken ende omtrent
1050 Schippers ende Bootsgesellen
verdroncken...' (3).
Onder de gedupeerde scheepseigena
ren was de bekende Amsterdamse
koopman Roemer Visscher, die zijn
enige maanden later geboren dochter
ter herinnering aan dit gebeuren dan
ook Maria Tesselschade noemde.
Drinkwater VOC-schepen
Ook de VOC-schepen van de
'kamers' van Amster
dam Hoorn en Enk
huizen vertrokken
steevast van de
rede van Texel.
Daar namen de
schepen ook pro
viand en drink
water in en
kwam het groot
ste deel van de
bemanning aan
boord. De VOC
had speciale
mensen in
dienst om een
en ander te
controleren.
Op de grafzerk
van Roelof Ro
bijn (1727 -
1781) op de
eeuwenoude
begraafplaats
van Huisdui
nen staat on
der meer gebeiteld: Tn zijn Leeven
Commandeur In Dienst Der Oost
Inde Compe Ter Reede Texel'. (4).
Ze kwamen er ook terug, de Indië-
vaarders, en als ze al te zwaar bela
den waren en zo diep geladen wel
licht voor Pampus zouden vastlopen,
dan werden ze hier al vast gedeelte
lijk van hun lading ontdaan door een
deel van de goederen over te laden in
speciale lichterschepen van varens
gasten van Texel, Wieringen en Hel
der.
Executies op het Marsdiep
Op de rede van Texel werden ook de
straffen voltrokken voor zeer ernstige
vergrijpen van zeelieden, zoals sodo
mie of muiterij. Zo werd op 2 sep
tember 1702 op het schip Schooter-
bosch 'Justitie gedaen aan 5 Per-
zoonen (omdat ze) verkeerde
en onmenselijke vermen-
ginge van mans met man
nen hadde gepleegt, gelijk
de Zodomieten.' (5).
Gruwelijk waren ook de
executies op de rede van
de muiters op het VOC-
schip Nijenburg (1764).
De lichamen van de 'mui
telingen' werden 'tot een
exempel en afschrik van
alle zeevarenden' die daar
met hun schepen langs
kwamen aan galgen op het
Kijkduin ten zuiden van
Huisduinen gehangen (6).
Vlootschouw walvisvaarders
Het uitvaren van tientallen
walvisvaarders van rederij
en uit Amsterdam, de Zaan
streek en De Rijp vanaf de
Texelse rede leverde elk
7i