De landingsplaats van het Engelse invasieleger in 1799 in de kop van Noord-Holland" Mijn jaarlijkse bezoek aan de in de RAI te Amsterdam gehouden Anti quarenbeurs - een eldorado voor liefhebbers van oude kaarten, pren ten en boeken - leverde mij dit jaar onder meer de aankoop op van een originele kaart met de titel 'Grand Expedition. A Map of the Texel and Vlieter Roads with the Country of Holland as far South of the Hague. Intended to lllustrate the Opera- tions of the Grand Expedition'. De kaart is van de hand van John Luff- man en uitgegeven door Bunney Gold (Engeland), november 1799. Een kaart in kleur, vrij simpel in uit voering, maar hoogst interessant omdat daarop onder meer zijn weergegeven de belangrijkste krijgsverrichtingen in Noord-Hol land, alsmede de specificaties van betrokken oorlogsschepen. De landing van de 'Grand Expedi tion' vond plaats in de vroege och tend van 27 augustus 1799. De lei ding ervan had de Engelse generaal sir Ralph Abercrombie (1734-1801). Deze vechtjas met grote staat van dienst, sneuvelde later in een ge vecht tegen de Fransen in de Mid dellandse Zee. Bij de landing waren zo'n 15.000 man aan troepen be trokken. Te land vond men aanvan kelijk tegenover zich de eerste Ba taafse divisie onder bevel van luite nant-generaal H.W. Daendels (1762- 1818). De 'Grand Expedition' zou wat betreft de landoperaties een fias co blijken te zijn. Op 18 oktober 1799 capituleerde men voor het Franse leger (overeenkomst gesloten te Alkmaar). Op 20 november 1799 scheepten de laatste troepen zich in Den Helder weer in met bestem ming Engeland. De vloot van oor- logs- en transportschepen was ten tijde van de invasie zo'n 200 in getal en stond onder leiding van de Engel se admiraals Lord Duncan en Mitchel. In 1999 was het dus 200 jaar gele den dat de landing plaats vond. In de lokale media in Noord-Holland is daaraan ruime aandacht geschon ken. Het is dus niet mijn bedoeling een beschrijving te geven van het hoe en waarom van deze expeditie of van de krijgsverrichtingen die ermee gepaard gingen. Deze worden alle op voortreffelijke wijze beschreven in het boekje 'Russen en Engelsen in Noord-Holland' van E. Walsh M.D.1. Wat ik echter gemist heb in alle publicaties die mij ter beschik king stonden, is de min of meer exacte plaats van de landing van de troepen. De meeste auteurs rnaken zich er naar mijn smaak met een Jantje van Leiden vanaf door te stel len 'bij Callantsoog; bij Grote Ke ten; tussen Den Helder en Callants oog; nabij Den Helder'. De ANWB maakt het nog bonter in 'Vestingen in Nederland' met het gestelde In 1799 landde een Brits-Russische le gereenheid bij Kamperduin'2. Ook de vermelding van twee gekruiste zwaarden bij de naam Callantsoog op de door mij gekochte kaart, zal niet blijken de aanduiding van de landingsplaats te zijn. Van Elderen zit in zijn boek 'Erf prins. Van Fort Lasalle tot Marineka zerne' er het dichtste bij als hij schrijft:Als landingsplaats werd een stuk strand tussen Huisduinen en Callantsoog uitgekozen, precies tussen Grote en Kleine Keten(af stand hemelsbreed 6.375 mP- He laas werkt Van Elderen dit gegeven niet verder uit. Dit, terwijl het kaartje in zijn boek wel een indicatie geeft van de min of meer exacte plek van de landing.4 Een kaart van ongeveer dezelfde strekking als die uit het boek van Van Elderen, maar op meer bruikba re schaal en meer gedetailleerd, treft men aan in het boekje van Walsh.5 De plaats van de landing is daarop met letter A aangegeven. Die kaart geeft bij de schaal de vermelding: 'Schaal van 150 Ellen op den Duim'. Aangezien deze kaart ongetwijfeld een verkleinde uitgave van het origi neel betreft, schieten we met dat ge geven niet zo heel veel op. Gelukkig heeft deze kaart de ijkpunten de Grote en de Kleine Keten. Ook het deel Noord Holland van de 'Grote Provincie Atlas'6 met de voor ons doel zeer bruikbare schaal 125.000 (icm 250 m) geeft die ijkpunten. Aan de hand van enige kaartmetin- gen en berekeningen over en weer, komt er dan voor de in het boek op genomen kaart een schaal uit van 1 21.250 (1 cm 212,50 m). De Kleine Keten is de locatie (boer derij) bij de eerste strandopgang voorbij Duinoord (Paal 3). Door van uit dat punt op de kaart te meten, kan nu met behulp van de kaart uit de Provincie Atlas, onder meer vrij nauwkeurig de plaats van de landing worden bepaald. Met enige sprei ding is uiteraard wel rekening ge houden. Vastgesteld is nu, dat de plaats van de landing op het strand circa 550 m ten Zuiden van de Mid- denvliet moet zijn geweest of wel cir ca 125 m ten Noorden van de boer derij (voorheen de boerderij van de heer De Boorder) die daar nu staat 48

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 2000 | | pagina 16