De landingsplaats van het Engelse invasieleger in 1799
in de kop van Noord-Holland"
Mijn jaarlijkse bezoek aan de in de
RAI te Amsterdam gehouden Anti
quarenbeurs - een eldorado voor
liefhebbers van oude kaarten, pren
ten en boeken - leverde mij dit jaar
onder meer de aankoop op van een
originele kaart met de titel 'Grand
Expedition. A Map of the Texel and
Vlieter Roads with the Country of
Holland as far South of the Hague.
Intended to lllustrate the Opera-
tions of the Grand Expedition'. De
kaart is van de hand van John Luff-
man en uitgegeven door Bunney
Gold (Engeland), november 1799.
Een kaart in kleur, vrij simpel in uit
voering, maar hoogst interessant
omdat daarop onder meer zijn
weergegeven de belangrijkste
krijgsverrichtingen in Noord-Hol
land, alsmede de specificaties van
betrokken oorlogsschepen.
De landing van de 'Grand Expedi
tion' vond plaats in de vroege och
tend van 27 augustus 1799. De lei
ding ervan had de Engelse generaal
sir Ralph Abercrombie (1734-1801).
Deze vechtjas met grote staat van
dienst, sneuvelde later in een ge
vecht tegen de Fransen in de Mid
dellandse Zee. Bij de landing waren
zo'n 15.000 man aan troepen be
trokken. Te land vond men aanvan
kelijk tegenover zich de eerste Ba
taafse divisie onder bevel van luite
nant-generaal H.W. Daendels (1762-
1818). De 'Grand Expedition' zou
wat betreft de landoperaties een fias
co blijken te zijn. Op 18 oktober
1799 capituleerde men voor het
Franse leger (overeenkomst gesloten
te Alkmaar). Op 20 november 1799
scheepten de laatste troepen zich in
Den Helder weer in met bestem
ming Engeland. De vloot van oor-
logs- en transportschepen was ten
tijde van de invasie zo'n 200 in getal
en stond onder leiding van de Engel
se admiraals Lord Duncan en
Mitchel.
In 1999 was het dus 200 jaar gele
den dat de landing plaats vond. In de
lokale media in Noord-Holland is
daaraan ruime aandacht geschon
ken. Het is dus niet mijn bedoeling
een beschrijving te geven van het
hoe en waarom van deze expeditie of
van de krijgsverrichtingen die ermee
gepaard gingen. Deze worden alle
op voortreffelijke wijze beschreven
in het boekje 'Russen en Engelsen
in Noord-Holland' van E. Walsh
M.D.1. Wat ik echter gemist heb in
alle publicaties die mij ter beschik
king stonden, is de min of meer
exacte plaats van de landing van de
troepen. De meeste auteurs rnaken
zich er naar mijn smaak met een
Jantje van Leiden vanaf door te stel
len 'bij Callantsoog; bij Grote Ke
ten; tussen Den Helder en Callants
oog; nabij Den Helder'. De ANWB
maakt het nog bonter in 'Vestingen
in Nederland' met het gestelde In
1799 landde een Brits-Russische le
gereenheid bij Kamperduin'2. Ook
de vermelding van twee gekruiste
zwaarden bij de naam Callantsoog
op de door mij gekochte kaart, zal
niet blijken de aanduiding van de
landingsplaats te zijn.
Van Elderen zit in zijn boek 'Erf
prins. Van Fort Lasalle tot Marineka
zerne' er het dichtste bij als hij
schrijft:Als landingsplaats werd
een stuk strand tussen Huisduinen
en Callantsoog uitgekozen, precies
tussen Grote en Kleine Keten(af
stand hemelsbreed 6.375 mP- He
laas werkt Van Elderen dit gegeven
niet verder uit. Dit, terwijl het kaartje
in zijn boek wel een indicatie geeft
van de min of meer exacte plek van
de landing.4
Een kaart van ongeveer dezelfde
strekking als die uit het boek van
Van Elderen, maar op meer bruikba
re schaal en meer gedetailleerd, treft
men aan in het boekje van Walsh.5
De plaats van de landing is daarop
met letter A aangegeven. Die kaart
geeft bij de schaal de vermelding:
'Schaal van 150 Ellen op den Duim'.
Aangezien deze kaart ongetwijfeld
een verkleinde uitgave van het origi
neel betreft, schieten we met dat ge
geven niet zo heel veel op. Gelukkig
heeft deze kaart de ijkpunten de
Grote en de Kleine Keten. Ook het
deel Noord Holland van de 'Grote
Provincie Atlas'6 met de voor ons
doel zeer bruikbare schaal 125.000
(icm 250 m) geeft die ijkpunten.
Aan de hand van enige kaartmetin-
gen en berekeningen over en weer,
komt er dan voor de in het boek op
genomen kaart een schaal uit van 1
21.250 (1 cm 212,50 m).
De Kleine Keten is de locatie (boer
derij) bij de eerste strandopgang
voorbij Duinoord (Paal 3). Door van
uit dat punt op de kaart te meten,
kan nu met behulp van de kaart uit
de Provincie Atlas, onder meer vrij
nauwkeurig de plaats van de landing
worden bepaald. Met enige sprei
ding is uiteraard wel rekening ge
houden. Vastgesteld is nu, dat de
plaats van de landing op het strand
circa 550 m ten Zuiden van de Mid-
denvliet moet zijn geweest of wel cir
ca 125 m ten Noorden van de boer
derij (voorheen de boerderij van de
heer De Boorder) die daar nu staat
48