Restauratie en uitbreiding van de beiaard van Den Helder
'irtuo-
uditie,
arkan-
eike
Hurk.
nEg-
:eker, er
orga-
min-
;1
gel',
ze ach-
o toen
>or de
:asti-
ïaakte,
/aarom
£g-
Bremer
Feike
>ij
5-
Op 4 juni 1935 werd te Den Helder het Monument voor het Nederland
se Reddingwezen onthuld, waarin een volledige beiaard met hand- en
automatisch spel was opgenomen.
'Geboorte Klokken'
Beiaardklanken
ter verkondiging van de geboorte
van
H.K.K. Prinses Beatrix, Wilhelmina, Armgard,
door Tj. Joh. Dito,
Stadsbeiaardier der Gemeente Den Helder
Voor het Nederlandsch Reddingwezen
Onthuld op vier Juni 1935 door
H.H. Koningin Wilhelmina
der Nederlanden
Dit zegt het schutblad van de compositie die Tjalling Johannes Dito,
stadsbeiaardier van Den Helder van 1935 tot 1985, voor deze gelegen
heid had geschreven; een prachtig werk met groot gevoel voor Vader
landsliefde.
Een beiaard in het IJsselmeer
De beiaard van Den Helder is de
tweede beiaard die de firma Van
Bergen uit Heiligerlee maakt. De
eerste beiaard, die voor Rhenen,
wordt met groot enthousiasme ont
vangen, omdat dit de eerste Neder
landse zuiver gestemde beiaard is
in de 20ste eeuw. De Engelse gie
ters beheersen de Nederlandse
markt in de twintiger jaren. On
danks de mindere kwaliteit van de
Van Bergen klokken doet het velen
deugd dat er eindelijk weer een Ne
derlandse gieter is die de kunst van
het zuiver stemmen van klokken
onder de knie heeft gekregen. On
danks de beschermde status gaat de
beiaard van Rhenen in de oorlog
verloren. Bijna is de beiaard van
Den Helder ook dit lot beschoren.
Op 24 oktober 1944 wordt namelijk
het klipperschip 'Hoop op Zegen'
van schipper J. Van Dijk uit Dor
drecht door de Duitse Wehrmacht
gevorderd om de M-klokken van de
opslagplaats te Leerdam naar
Duitsland te vervoeren. Schipper J
van Dijk is echter niet bereid dit
onvaderlandse werk te verrichten,
verlaat zijn schip en het transport
wordt aan de onervaren schipper
Marten Homma opgedragen. On
middellijk wordt er protest aange
tekend door de Nederlandse autori
teiten tegen het niet nakomen van
een eerder gedane afspraak, dat de
beschermde klokken in ons land
zullen blijven, maar het inladen
van de klokken gaat door. Telefo
nisch wordt in bedekte termen aan
de magazijnbeheerder van Meppel,
de heer Rueck, gevraagd of het mo
gelijk is door het onbruikbaar ma
ken van een brug of sluis de afvaart
van het schip, waarin de klokken
geladen zijn, te verhinderen. Van
wege risico's van represaillemaat
regelen en omdat het transport dan
waarschijnlijk met vrachtwagens
zal plaatsvinden, wordt dit plan af
geblazen. Vervolgens wordt beslo
ten een telegram naar Londen te
sturen waarin verzocht wordt het
zich nog in de Linge tegenover de
Glasfabriek te Leerdam bevindende
schip vanuit een vliegtuig tot zin
ken te brengen. Er schijnt later in
derdaad een vliegtuig vlak over
Leerdam gevlogen te hebben, maar
dit heeft niets ondernomen. Het
schip is inmiddels vertrokken. Op
28 april 1945 wordt schipper Mar
ten Homma gehoord. Hij moet het
schip 'Hoop op Zegen' van Amster
dam naar Emden brengen, achter
de Duitse sleepboot B.S. 14. Hom
ma heeft vervolgens het schip op
Urk aangestuurd nadat hij was los
geslagen van de sleep. Het schip is
toen lekgeslagen en gezonken. Op
21 juni 1945 komt het bericht dat
het schip 'Hoop op Zegen' gebor
gen wordt. De klokken zullen naar
Amsterdam vervoerd worden. To
taal worden er 226 klokken en kle
pels geborgen, waaronder de volle
dige beiaard van Den Helder.
De beiaard van Den Helder
In 1935 levert Van Bergen een bei
aard af van 30 klokken. Het instru
ment is volledig chromatisch, be
ginnend op C2 doorlopend tot f4 (c2
klinkend als e2). De klokken han
gen in de centrale opening van het
monument, de grootse klok onder
de kleinste klokjes op rijen boven
in. De verbinding tussen toets en
klepel schijnt via een broeksysteem
te zijn. De traktuur voor de speel-
trommel moet ongetwijfeld één
met overstekende hamerstelen zijn
geweest. Daar is allemaal niets
45
Él
