Herinneringen (van A. van Veen) aan de Pilobuurt
58
Inleiding
Toen in oktober 1976 mijn docto
raalscriptie 'Armenzorg in Helder
1840-1860' verscheen, kwam er
een groot stuk in de krant. Daarin
vroeg ik ook om reacties en meer
informatie over armoede en
armenzorg in Den Helder 1865-
1965. Een van degenen die
reageerden was de heer A. van
Veen, van de Bassingracht. Een
boeiende man op leeftijd, die veel
te vertellen had. Ik heb toen een
aantal jaren geregeld contact met
hem gehad. Zocht hem thuis op,
stelde vragen, luisterde, maakte af
en toe aantekeningen en kreeg
ook brieven van hem. Onlangs
vond ik een en ander terug. Over
de Visbuurt.
De Pilobuurt
Dit was de bijnaam van de Visbuurt
bij de Binnenhaven. Die bestond
rond 1900 uit drie grote straten
met daartussen steegjes en slop
pen. Er woonden onder meer
Noordzeevissers en haringtrekkers
(seizoenwerk in de zomer). Vrij
veel import uit Urk. De goedkoop
ste huisjes deden 75 cent per week,
in een tijd dat de lonen zo'n gulden
per dag waren. Er woonden ook
niet-vissers, waaronder veel import
uit Amsterdam, Utrecht en Fries
land. De huisjes van drie kwartjes
hadden een voorportaaltje, een
woon-/slaapkamer met een bedstee
en een zoldertje. Achter was een
hok dat als keuken diende, daar zat
een waterkraan. Ontlasting ging in
een emmertje. De betere huisjes
hadden twee kamertjes met ieder
een bedstee. Daar lagen de jongens
op zolder, sliepen de ouders in een
bedstee en de meisjes in de andere.
Veel mensen in deze buurt hielden
duiven of konijnen.
we, een briefje voor een nieuw stel
krijgen. Betaald door het Algemeen
Armbestuur en op zaterdagen af te
halen bij de klompenhandel. Die
winkelier behandelde je beneden
peil, alsof hij die klompen voor
niets weggaf. Terwijl het armbe
stuur hem ervoor betaalde en de
winkelier zo mooi zijn uitschot
(met knoesten erin) opruimde.
Buurttypen
'Schone Ilgie' was een getrouwde
vrouw, die zich nooit waste en dus
altijd liep te krabben. In de winter
stookte ze een petroleum-éénpitter-
tje onder haar baaien rok, tegen de
kou. Haar twee kinderen zijn op
een gegeven moment weggehaald
door de Voogdijraad.
Ook 'Dieleman' was zo'n buurtty-
pe. Een Amsterdammer, waarvan
niemand wist hoe en waarom hij in
de Pilo verzeild was geraakt Ook
wist men niet waarvan hij nou ei
genlijk leefde. Af en toe bespeelde
Dieleman 's avonds op straat zijn
accordeon.
'Utrechtse Sien' was een alleen
staande vrouw van formidabele om
vang, die zich prostitueerde, 'Krom
me Nelis' een invalide in een kar
retje die geregeld dronken was. Zo
waren er meer.
Cokes zoeken
In de vakanties zochten de kinde
ren uit de Pilo cokes bij de haven.
De (torpedo)boten werden met ko
len gestookt en na een tocht van
zo'n schip werden de vuren leegge-
schept. Er zat nog bruikbaar spul
tussen, dat door de schoolkinderen
uitgesorteerd werd en mee naar
huis genomen om als brandstof te
dienen. De stokers van de schepen
Klompenbriefie
De lagere school
was op de Vis
markt. Voor kin
deren van zes tot
twaalf jaar, maar
er waren jon
gens die al op
hun tiende naar
zee gingen. Om
streeks 1910 kon
je van de hoofd
onderwijzer, in
geval van totaal
versleten klom
pen en geen
geld voor nieu-
kaart pilobuurt
