35
breken, ware het niet dat, zoals
reeds terloops werd vermeld, Levy
uit de firma is gestapt. Dat gebeur
de uit onvrede met het gevoerde be
leid. Achterin de jaren twintig werd
door de firma namelijk een plan
ontwikkeld voor de bouw van een
groot winkelpand aan de Konings
traat bij het Koningsplein, met ge
lijktijdige opheffing van de winkels
aan de Kanaalweg. Beneden zou
huishoudtextiel worden verkocht
en op de verdieping damesconfec-
tie. David, Francina en Charlotte
zouden van de Kanaalweg daarheen
mee verhuizen. Levy was het niet
met dit plan eens: hij vond de kos
ten ervan onverantwoord hoog, ge
let op de toen heersende crisis.
Niettemin werd de zaak kort voor
de 'Krach' van 1929 geopend. Later
is de firma Bischoff in het pand ge
vestigd geweest.
Niet alleen manufacturen
In de literatuur wordt nogal eens
gesproken over de familie Grun-
wald als 'de grote joodse manufac-
turenfamilie in Den Helder'. Dat
zou de indruk kunnen wekken dat
ze uitsluitend uit manufacturiers
zou hebben bestaan. Dat was aan
vankelijk ook wel het geval, maar
naarmate de jaren verstreken en de
familie zich sterk uitbreidde in de
achtereenvolgende generaties, ko
zen leden van de familie ook aller
lei andere beroepen, zoals boekhan
delaar, onderwijzeres (meermalen),
hoofd huishoudelijke dienst zie
kenhuis, handelaar in schildersarti
kelen, secretaresse. Eén van de ge
noemde firmanten, David Hartog
Grunwald, is tevens veel op politiek
terrein werkzaam geweest: hij was
wethouder van de gemeente Den
Helder en lid van de Provinciale
Staten van Noord-Holland. Levy's
broer Abraham was als arts een
heel bekende figuur in de Helderse
samenleving: iedereen kende dok
ter Grunwald. Overigens is van
lang niet alle familieleden het be
roep bekend.
De naam Grunwald
Tot besluit een paar notities over de
naam Grunwald. Bij het onderzoek
naar de herkomst van de familie
bleek de naam in Rusland zeer al
gemeen voor te komen: in Rusland
is Grunwald zoiets als Jansen in
Nederland. Dat is ook het geval in
de delen van het huidige Polen wel
ke ooit tot Rusland behoorden.
Daar draagt zelfs een stad de naam
Grunwald. Hoewel de naam van
origine wel zeker als Grunwald
wordt gespeld, stuit mens soms
toch op varianten. De stamvader
David zelf heet in de geboorte-akte
van zijn derde kind David in april
1835 opeens Groenwald en hij on
dertekent de akte ook met die
naam. Een andere variant is Grun
wald. In het eerder al genoemde
Gedenkboek van de 40-jarige
RH BS in Den Helder worden de le
den van de familie zelfs consequent
Grünwald genoemd: ik tel er maar
liefst 8! H. Verrassend is het in dit
verband dat Levy Grunwald op de
kaft van een van zijn boekjes de
naam Grünwald draagt !5 en die
voorkant was toch ontworpen door
zijn vriend Leo Pinkhoff, tekenle
raar en soms voorzanger in de sy
nagoge. Levy zelf had er blijkbaar
geen moeite mee. Toch verzekert
zijn dochter dat de Umlaut 'in haar
hele familie in Den Helder zelf
Levy Grunwald
viert zijn 75ste ver
jaardag in 7960 in
Amsterdam,
omringd door zijn
oude vrienden van
'Moed, Volharding
en Zelfopoffering'.
Van hen zijn de
heren Van Dok en
Pieters duidelijk
herkenbaar. (Foto
collectie mevr.
R. Froehling -
Grunwald).
nooit in gebruik is geweest'16Het
kunnen incidenten geweest zijn.
Als bijlage wordt hierachter een
stamreeks opgenomen van Levy
Grunwald en zijn kinderen.
Dank
Graag betuig ik mijn hartelijke
dank aan hen die mij bij het schrij
ven van dit artikel met raad en daad
geholpen hebben: mevr. R. Froeh-
ling-Grunwald in Eindhoven, en de
heren Dr. Ir. P.E. Froehling in Sit-
tard, Ds. J.D. Kila in Alkmaar,
L.J.M. Spetter, L.P. Obbens en R.
Schendelaar, allen in Den Helder.
J.K. Schendelaar
Afgesloten 15-9-1999.
Bijlage
Stamreeks van Levy Grunwald,
koopman, journalist, mede-oprich
ter van het Helden-der-Zeefonds
(voorheen Dorus Rijkers-fonds) en
zijn kinderen, te Den Helder.
I.
David Grunwald, geb. Nieschwitz
(Rusland, Minsk) 16-4-1787, koop
man en godsdienstleraar (Isr.),
overl. Den Helder 29-9-1867, tr.
Clara (Daniël) Cohen (geb. Olden-
zaal 11-5-1805, overl. Den Helder
27-12-1884).
