Tijdens zijn verblijf
in Parijs bezocht
Do rus Rijkers ook
het graf van de
Onbekende
Soldaat.
Zijn begeleider
Levy Grunwald
hield daarbij een
toespraak. Deze
foto heeft het leven
van Levy en zijn
vrouw gered. (Uit
Levy Crunwald:
Dorus Rijkers in
Parijs).
lager. Ze staan dus uitgerekend
geen van beiden op de traditionele
foto van de eindexamenklas-1935
waartoe ik behoorde. Uit het ge
denkboek bij het 40-jarig jubileum
van de HBS in 1938, blijkt dat Ros-
setta - ze wilde na haar 18de Rossy
genoemd worden - in 1938 steno-ty
piste was in Eindhoven en dat Isaac
toen pharmacie studeerde in Am
sterdam.
Dit alles kwam door Hoogenbosch'
stuk bij mij boven met in het kiel
zog de onvermijdelijke vraag: wat
zou er van Levy Grunwald en de zij
nen geworden zijn? Misschien is
daarover ooit al eens wat gepubli
ceerd - dacht ik -, maar dat moet
mij dan ontgaan zijn. Ik nam mij
voor toch eens op zoek te gaan naar
het antwoord.
Er bestaat geen toeval, zegt men.
Maar al een paar dagen later werd
ik op mijn wenken bediend. Kees
van der Sluijs vertelde namelijk in
het blad van de Wieringer Histori
sche Vereniging 'Op de hóógte',
verscholen in een artikel over het
verblijf van de Duitse kroonprins
op Wieringen (1918-1923) ook het
een en ander over Levy Grunwald
uit Den Helder en hoe het hem ver
der verging2.
Dat lijkt niet zo voor de hand te lig
gen. Levy dreef echter met een
broer en zuster een manufacturen
zaak 'De Zon' in de Keizerstraat
116 bij de Keizersbrug in Den Hel-
der3 en bezocht de vaste klanten in
de Anna Paulownapolder en op
Wieringen persoonlijk. Hem ken
nende geloof ik trouwens dat hij
aan de vrijheid en de ruimte van
het weidse polderland en het heu-
velende Wieringen de voorkeur gaf
boven het werken in een beperkte
winkelruimte. Zo kwam hij gere
geld op Wieringen en heeft daarbij
meermalen de kroonprins ontmoet.
Blijkbaar lagen beide mannen el
kaar goed: ze waren allebei bepaald
onconventioneel en vooral de
kroonprins had maling aan etiquet
te en protocol. Levy schreef over
hun gesprekken, naast een boeiend
krantenartikel, ook twee boekjesA
Hij combineerde in die tijd het ma-
nufacturierschap dus al met 'free-
lance'-journalistiek, al was die term
toen nog niet uitgevonden.
Wat er van hem en de zijnen in en
na de oorlogsjaren 1940-1945 is ge
worden vertelde Van der Sluijs in
zijn artikel weliswaar terloops,
maar hij motiveerde mij er wel
door er meer van aan de weet te
willen komen. Van hetgeen ik vond
volgt nu een samenvatting.
Levy Grunwald is met zijn gezin in
het najaar van 1936 uit Den Helder
vertrokken naar Amsterdam. Dat
had zo zijn redenen. Enkele jaren
terug was hij uit de firma Grun
wald getreden5. Rossy had in 1934
eindexamen HBS gedaan en - bij
gebrek aan wat anders - op de
Kweekschool in twee jaar het on
derwijzersdiploma behaald. Ze kon
bij de toen ook in het onderwijs
heersende werkloosheid echter niet
aan de slag komen. Dat was overi
gens geen ramp, want ze voelde
zich geen geboren onderwijzeres.
Ze bleef zoeken naar ander werk.
Toen Isaac in 1936 ook het einddi
ploma HBS in de zak had en phar
macie wilde gaan studeren, bood
Amsterdam het gezin meer moge
lijkheden dan Den Helder. Levy
zelf begon er een eigen zaak in da-
meskleding-op-maat en kreeg een
zich snel uitbreidende vaste klan
tenkring die hij - 1'histoire se répète
31
