9
woestheid van het land vanuit het
gezichtspunt van de heilsgeschie
denis: het boze heidendom moet
wijken voor de christelijke waar
heid. Maar ook: nadat het oerwoud
is geveld, is het land rijp voor nor
male bewoning en cultivering.
Hoewel door historicie tot in deze
tijd wordt geschreven over deze
'mythe uit de oud vaderlandse
geschiedschrijving', vraagt men
zich zelden af hoe dit verhaal dan
toch in de wereld is gekomen. Zou
er toch iets gebeurd zijn, bijvoor-
Willibrord als
aartsbisschop met
pallium tussen
twee diakens.
Deze miniatuur
uit een in de ne
eeuw te Echter-
nach geschreven
Cradule is de
oudst bekende
miniatuur van
Willibrord. Bibli-
otheque Nationa
le, Paris, Ms. Lat.
10510, fol. 20.
bossen omgewaaid? Want in het
veen zijn heel wat resten van
bomen gevonden die in één rich
ting lagen. Ook voor de kust bij
Texel en Huisduinen werden oer
oude bomen omhooggehaald in de
netten van de vissers en onze
meester, die tevens voorzitter was
van dce visserijbond in Den Hel
der, kon daar boeiend over vertel
len! Natuurlijk waren niet alle
bomen in één keer in 694 verd
wenen, want van Bonifatius (674-
754) wordt graag verteld dat hij aan
beeld: door het steeds hoger groei
ende veenmos verstikte bomen, die
tenslotte bij zware stormen die
deze kustgebieden teisterden
omvielen? Want bossen zijn er
geweest, getuige namen als Aarts
woud, Hoogwoud, Heiloo, Scorolo
(Schoorl), Alvitlo (Elft-Wieringen)
en natuurlijk Holland. Maar zijn al
die woud, lo, en holt namen wel uit
dezelfde tijd? Zijn die bossen in de
loop der tijden door de mensen
omgehakt of zijn er toch óók hele
Donar gewijde eiken omhakte. Of
was dat ergens anders in het rijk
van Karei de Grote? Of is dat mis
schien óók een fabeltje, gebaseerd
op verhalen van de Romeinse
geschiedschrijver Tacitus, die het
had over de 'heilige' wouden der
Germanen? Heilige wouden is ove
rigens wel iets anders dan Woud
Zonder Genade! Want hoe bar
baars waren die Germanen eigen
lijk? De bronnen die uitvoerig
berichten over missionarissen als
Bonifatius en Willibrord geven
weinig prijs over de heidense Frie
zen. Waar lag bijvoorbeeld de
machtbasis van de legendarische
Radboud (Redbad), die heerste van
de Schelde tot aan de Weser? In
Medemblik? Egmond? Of ergens
in het tegenwoordige Friesland,
waar onder meer in Wiewerd en
Wijnaldum belangrijke archeologi
sche vondsten uit de ye/8e eeuw
gedaan zijn: munten van zilver en
goud, glazen kralen, drinkbekers,
een grote mantelspeld (fibula),
waarschijnlijk een kromzwaard.
De Germaanse stammen in
Friesland, Noord Duitsland,
Engeland, Scandinavië in die
periode (5e - 8e eeuw) onderhiel
den nauwe contacten met elkaar.
Voor deze onderlinge relaties en
de overeenkomsten in taal,
gebruiken, runenalfabet, munt
wezen en materiële cultuur is
zelfs het begrip Noorzeecultuur
geïntroduceerd.2 Heidens, in de
zin van niet-christelijk, ja. Maar
barbaars, in de zin van onbe
schaafd, zeker niet.
Veranderingen
'Zonder beschaving van de Fran
kische Koningen zou ik het volk
(de Friezen) niet kunnen opvoe
den.' Aldus Bonifatius in 725. De
Karolingers, met name Karei de
Grote, bevorderden het christen
dom en vernietigden, althans ten
dele, de Germaanse cultuur;
bronoffers, toverliederen, zuive
ring door vuur (lijkverbranding,
dodenverering ('godenbeelden
die door de velden gedragen wor
den'), heiligdommen
(Hargen=harug=heiligdom), heili
ge bomen en bossen. Karei ver
bood de lijkverbranding, verering
van bronnen, bomen, bossen,
goden. En: 'Wie zich niet meteen
met lichaam en ziel aan de meege
brachte zendelingen uitleverde,
werd ter dood gebracht. Verbeurd
verklaring en gewelddadige verban
ningen behoorden tot de lichtere
strafmethoden, die Karei op zijn
