Geschiedenis van het jansenisme aan het Marsdiep
Vier jaar geleden kreeg ik twaalf
mappen met genealogische gege
vens over de familie Kooman.
Deze gegevens waren bijeen
gebracht door mijn achterneef Pie-
ter Kooman (leraar - tekenaar -
schilderde alle leden van het
koninklijk huis vanaf Willem I -
zijn schilderijen hangen in het
Oranje museum te Buren en hij
werkte mee aan het boek Wuis -
Dijt op Texel). Hij had zoveel
gegevens verzameld betreffende
zijn voorouders, ook van mijn
moederszijde met familiebeschrij
vingen - foto's - kwartierstaten -
overlijdens- en geboorteaktes, dat
ik nu nog bezig ben om alle gege
vens in de computer op te slaan.
Ik raakte zeer geinterresseerd in
de genealogie en besloot om hier
mee verder te gaan.
Eerst begon ik met het uitzoeken
van de stamboom van de familie
Smit. Mijn zoektocht naar die
gegevens resulteerde in vinden
van het boek Texelse geslachten'
van M.D. en j.S.M. Dijt, waarin de
familie Smit werd behandeld.
In de familie Smit is in 1862 het
huwelijk gesloten tussen Reijer
Smit en Neeltje Grooff, mijn over
grootouders. Haar familie uit de
vijfde generatie: Maarten Aariensz.
Grooff, gehuwd op 5 jan. 1737 met
Jannetje Jacobs Habbé lieten hun
vijf kinderen, die in Den Helder
geboren werden in de periode 1738
tot 1747 dopen in de R.K. kerk te
Zijpe. Ook de vijf kinderen uit de
zesde generatie Jacob Maartensz.
Grooff gehuwd op 23 december
1772 met Antje Jacobs Krul werden
in Zijpe Rooms-Katholiek gedoopt.
Eerst was die reden mij niet hele
maal duidelijk, het enige wat ik
wist: er was een missionaris, die
Grooff heette en de ouders vonden
het misschien bijzonder om de
doop door hem te laten doen. Ik
vond echter een andere reden. In
Den Helder en Huisduinen wer
den in het jaar 1711 de R.K. pas
toors Jansenistisch ofwel Oud-
Katholiek. Dit was ook het geval in
Egmond a/Zee, waar ik de familie
Kok nazocht. De meeste dorpelin
gen waren daar Rooms-Katholiek,
later werd daar Oud-Katholiek
gedoopt in de vroegere R.K. kerk
aan de Voorstraat. Pastoor Moole-
man was daar ook het Jansenisme
toegedaan. In Den Helder en Huis
duinen duurde het nog tot 1785
toen daar weer een nieuwe statie
van de Rooms-Katholieke kerk
gevestigd werd.
Wijlen M.M.J. Hoogenbosch heeft
daar in zijn in 1966 ter gelegen
heid van het 125-jarig bestaan van
de parochiekerk 'Petrus en Paulus'
geschreven boek: 12 Eeuwen
Katholicisme aan het Marsdiep,
uitvoerig over verteld.
Het Jansenisme is een beweging
leer in de R.K. kerk, die haar naam
ontleent aan Cornelis Jansenius
(Jansen). Deze beweging ontstond
in de 17e eeuw in Frankrijk en de
Zuidelijk Nederlanden in navol
ging van Bisschop Cornelius Janse
nius (1585 - 1638), R.K. theoloog,
hoogleraar te Leuven, Bisschop van
leper en schrijver, die de R.K. kerk
wilde hervormen door terugkeer
naar de leer van de kerkvader
Augustinus. In het kort komt het
er op neer dat de Jansenistische
richting bijna calvinistisch 'streng
in de leer' was - men sprak van
rigoristen! - en de andere, meer op
Rome georiënteerde waren zoge
naamde 'laxisten' (laxus wijd,
ruim). Het zat de Jansenisten
bovendien erg dwars dat de paus
de 'baas' zou zijn, zij voelden meer
voor een minder Roomse meer
nationale kerk. De gegevens
betreffende de Oud Katholieke
kerk in Huisduinen Den Helder
is af te lezen uit de doopboeken.
Zij beginnen in het jaar 1684
onder pastoor Elias Sweers (1684 -
1691). Pas onder pastoor Joannes
Heijcamp (1691 -1717) een ijverig
priester en overtuigd Jansenist,
was er in feite spraken van een
breuk.
De meeste waren hun pastoor
trouw, de overige ontvingen de
sacramenten elders (in noord
Zijpe) er werden dien te gevolge
spottend 'Zijplopers' genoemd.
Het kwam er dus op neer dat de
Rooms Katholieken sedert ca. 1715
tot 1785 geen officiële kerk in Den
Helder Huisduinen bezaten.
Echte Rooms Katholieke familiena
men uit Huisduinen Den Helder
in de Zijper doopboeken zijn:
Akkerman, Blankendaal, Goeman,
Grooff, Van Hanxleden, Kneppel,
Koppe, Krul, Mandemaker, Mol,
Pal, Pauw, Pelser, Pronk, Rijkers,
Schol, Sonneveld, Spigt, Strop en
Veter.
Oud-Katholiek waren de families
Bakker, Biersteker, Boeij Boots,
Borneman, Brand, Buisman, Bijl,
Dam, Darscher, David, Deelder,
Dek, Dik, Foppens, Gielis, Gorter,
Graat, Greve, Groot, Gulik, Hark-
es, Hulsker, Kasterkom, Komen,
Kool, Krul, Kuijl, Kwant, Kwast,
Lijndraaijer, Mandemaker, Meeuw,
